Lektion 3 / leciono tri

Für diese Lektion brauchen Sie immer wieder das Bild Familio (Familie).
Öffnen Sie es in einem eigenen Fenster, dann können Sie es sich immer mit einem Klick anschauen. Und nun geht der Kurs weiter ...

Kiel oni elparolas ej?

Oni elparolas ej kiel "e" kaj "j" en unu silabo. (Sed ne kiel aj!)

Elparolu nun vi:
plej 'am meisten': (unu silabo; ne: "plaj")
hejmo 'Heim, Zuhause': hej-mo (du silaboj)
kontraŭ:
nei 'verneinen': ne-i (du silaboj)
feino 'Fee': fe-i-no (tri silaboj)

<-ig->
La kurso daŭras plu.
... und so sagt man,
dass jemand die Lektion usw. "andauern lassen" = fortsetzen soll:
Bonvolu daŭrigi la lecionon!

<1.1> <Betonung> <-et->

Jen estas unua teksto pri la bildo:
Moderna eduko

Kion oni vidas ĉi?
Oni vidas bildon, sur kiu agas kvar homoj:
viro, virino, malgranda knabo kaj alia infano en lito.

Tiu ĉi infano estas tre malgranda, estas bebo.
Ĝi kuŝas en malgranda lito, en liteto.
Estas ĝia propra liteto, ĉar estas speciala lito: estas bebolito, kiu staras sur radoj.

<1.2> <ge->
La kvar personoj sur la bildo tie estas familio.
Ĉe la bela lito staras la patro kaj la patrino.
La familia nomo de ili estas Bolte.
Estas do gesinjoroj Bolte, s-ro Bodo Bolte kaj s-ino Bettina Bolte.

La bebo estas iom simila al ili, ĉar ili estas la gepatroj de la infaneto.

La patrino aspektas beleta.
Ŝi surhavas mallongan robon.
Kiun objekton ŝi tenas en sia dekstra mano?
La objekto estas malgranda botelo, boteleto.
En tiu boteleto certe estas lakto por doni al la bebo.

Ankaŭ la patro havas simpatian aspekton.
Lia pantalono estas bruna, lia ĉemizo estas blanka kaj liaj ŝuoj estas grizaj.

<1.4>
Tiu knabeto staras antaŭe sur la bildo.
La malgrandulo surhavas brunan pantalonon kaj ĉemizon kun pluraj koloroj.
Li havas blondajn harojn kaj bluajn okulojn.

Ankaŭ lia patrino havas blondajn harojn, kaj la patro havas bluajn okulojn.

2.
Fragekette
Fragen Sie jemanden, nachdem Sie die Frage durch das richtige Fragewort ergänzt haben. Der Gefragte beantwortet die Frage und wendet sich an irgendeine andere Person in der Runde.

<2.1> {?} personoj estas en la ĉambro?

<2.2> {?} estas en la boteleto?

<2.3> {?} surhavas brunan pantalonon?

<2.4> {?} la malgranda knabo estas la frateto de la bebo?

<2.5> {?} estas la persona nomo de la knabo?

<2.6> {?} estas la nomoj de la gepatroj?

<2.7> Sur {?} staras la bebolito?

<2.8> {?} frato estas la knabo?

<2.9> {?} la patrino estas maljuna?

<2.10> {?} estas la botelo?

<2.11> {?} faras la patro?

<2.12> {?} estas la familia nomo de la gepatroj?

<2.13> {?} la ĉemizo de la knabeto estas ruĝa?

<2.14> {?} ŝuoj estas grizaj?

<2.15> {?} la frato estas por aŭ kontraŭ la bebo?

<2.16> {?} eble koleras pro la kritiko de la malgrandulo?

<2.17> {?} kritiko amuzas la gepatrojn?

<2.18> {?} la gepatroj pardonas al sia fileto?

<2.19> Per {?} la gepatroj respondas la kritikan agon de Udo?

<2.20> {?} vico estas nun en la Esperanto-kurso?

<3.0>
Moderna eduko (daŭrigo)
(jen dua teksto pri la antaŭa bildo)

Rufen Sie eine andere Person auf mit:
Bonvolu legi plu (en dialogo)!
oder mit:
Bonvolu daŭrigi (legi)!
Wenn Sie allein lernen, müssen Sie sich selbst aufrufen!

Se la bebo estas vira, ni diras "li": tiam la frato kaj li estas fratoj.
Se la bebo estas ina, ni diras "ŝi": tiam la frato kaj ŝi estas gefratoj
kaj la gefiloj de gesinjoroj Bolte.

La bebo estas malpli granda ol sia frato,
ĉar tiu estas ja pli aĝa ol la infaneto.

Dankon, nun mi konas sufiĉajn detalojn.

Ŝajne rideto estas fakta metodo de moderna eduko.

<4.0>
Demandoj

Bonvolu demandi la subajn demandojn al alia persono;
la alia persono bv. respondi.

<4.1>
Kiom da personoj agas sur la bildo?

Kiuj personoj estas?

Ĉu la homoj estas junaj aŭ maljunaj?

Kiom estas la infanoj?

Kies gefiloj ili estas kompreneble?

<4.2>
Ĉu la infanoj estas knaboj aŭ knabinoj?

Kion ni diras, se ni ne scias, ĉu bebo estas knabo aŭ knabino: ĉu "li", "ŝi" aŭ "ĝi"?

Kion ni diras, se ni scias, ke la bebo estas ina?

Kie estas la infanoj?

En kia liteto kuŝas la bebo?

Al kiuj la knabeto estas simila?

Kial la infaneto ridetas?

<4.3>
Ĉu la ludilo de la patro estas pilko?

Kiel la pupo aspektas, ĉu kiel homo aŭ ĉu kiel besto?

Kiuj aliaj ludiloj estas sur la bildo?

Kie en la ĉambro ili estas?

Kiujn kolorojn ili havas?

Kion faras la birdoj ŝajne?

<4.4>
Kiuj estas la nomoj de la gepatroj?

Kia estas la patro?

Ĉu li havas nigrajn harojn?

Kiajn okulojn havas la patro?

Kiun (!) koloron havas la robo de la patrino?
(Es wird nach der einzelnen Farbe gefragt, nicht nach der Eigenschaft der Farbe!)

Al kiu rigardas la patro?

<4.5>
Kion tiu ĉi knabo surhavas?

Kies pli aĝa frato estas li?

Ĉu li estas plenkreskulo?

Al kiu la knabo similas?

Kion faras la frateto?

<4.6>
Kion s-ino Bolte havas en sia dekstra mano?

Kies boteleton ŝi havas en sia mano?

Kio ŝajne estas en tiu plena boteleto?

Kia estas tiu dolĉa lakto?

Kial estas tiel multa lakto en la botelo?

<4.7>
Kiajn harojn s-ino Bolte havas?

Ĉu s-ino Bolte estas dika?

Kian pantalonon ŝi surhavas?

Ĉu ŝi rigardas al la knabeto?

<4.8>
Kiu surhavas ĉemizon kun pluraj koloroj?

Ĉu la knabo similas sian patron, ĉar li kaj lia patro surhavas brunan pantalonon?

Kiajn harojn la patro havas?

<4.9>
Ĉu la ĉemizo de la knabo estas unu-kolora?

Kiuj havas blondajn harojn?

Ĉu la viro kaj la virino estas patroj?

Ĉu la knabo kaj la bebo estas gefratoj?

<4.10>
Ĉu s-ino Bolte estas malpli aĝa ol s-ro Bolte?

Ĉu oni scias, ĉu familio Bolte havas televidilon?

Ĉu oni scias, ĉu familio Bolte havas poŝ-telefonon en la domo?

Sed kion la familio certe havas?

<4.11>
Kio okazas sur la bildo tie?

Kiuj personoj parolas?

Kion la knabo deziras anstataŭ bebo?

Kiel la plenkreskuloj reagas?

De kia eduko rideto ŝajne estas fakta metodo?

5. Komposita

<5.1> Komposita bilden
Bilden Sie zusammengesetzte Wörter, indem Sie für jedes Wort der ersten Gruppe einen passen zweiten Teil in der zweiten Gruppe suchen. Geben Sie auch die deutsche Übersetzung für Ihr neues Wort an.

Hinweise:
Jedes Wort darf nur einmal verwendet werden!
Sie müssen teilweise die Wortklasse verändern, also z.B. ein -i in ein -o verwandeln. Überlegen Sie ferner, wann Sie ein -o am Ende des ersten Wortteiles weglassen können.

antaŭ, bebo, bela, blua, ĉambro, ĉe, dekstra, eduki, Esperanto, kontraŭ, kurso,
kuŝi, lakto, legi, longa, ludi, muro, pli, re, sub, sur, tablo, televidi

-agi, -aĝulo, -angulo, -aparato, -boteleto, -ĉemizo, -daŭrigi, -esti, -gazeto,
-harulo, -havi, -lampo, -leciono, -libro, -lito, -manulo, -metodo, -okululo, -pupo, -seĝego, -silabo, -ulo, -ulino

<5.2> <Aufspalten von Komposita>
Zur abwechslungsreichen Ausdrucksweise des Esperanto gehört auch die Möglichkeit, ein zusammengesetztes Wort, das aus zwei Substantiven besteht, aufzuspalten. Dabei wird aus dem ersten Substantiv ein Adjektiv.

Beispiel:

Spalten Sie nach dem vorstehenden Beispiel die Ergebniswörter des Abschnitts 5.1 auf.
Warum geht das in manchen Fällen nicht?
Versuchen Sie auch, die Aufspaltung im Deutschen wiederzugeben.
Meist ist das nicht möglich. Esperanto ist eben flexibler.

<6.0> Ripeto kaj daŭrigo:
Subjekto kaj objekto

Donu al objekto ĝian markon -n! Subjekto restu sen marko.

Wenn Sie noch unsicher sind, lesen Sie die allgemeinen Regeln unter dem entsprechenen Grammatikteil zu Lektion 2, insbesondere welche Wortarten eine n-Markierung erhalten können.

Vervollständigen Sie dann die Sätze in diesem Abschnitt.
Aber aufgepasst: Nicht überall, wo Pünktchen stehen, muss auch wirklich eine n-Markierung eingesetzt werden. Sonst wäre es ja zu einfach!

Achten Sie auch darauf, dass das Objekt in Esperanto-Sätzen durchaus auch am Anfang eines Satzes stehen kann, also sogar vor dem Subjekt.

Neben dieser Wiederholungsübung noch etwas Neues: Zum ersten Mal tauchen im Text Verbformen des Präteritums (Vergangenheit) auf -is und des Futurs (Zukunft) auf -os auf. Man möge sich schon langsam an sie gewönen. - Und nun viel Spaß beim Einfügen der Objektendungen!

Antaŭ tri tagoj… la patro de Ana sidis en sia ĉambro kaj skribis.
Lia malgranda filino… staris antaŭ lia skrib-tablo kaj rigardas ĝi… .
Ana diris al sia… patro… :

<9.0> <Vergleiche>
Vergleiche im Esperanto

Für Vergleiche benutzt man im Esperanto folgende Wörter:

Beispiele:
Gleichheit: Mia fratino Lea estas same aĝa kiel mi. Meine Schwester Lea ist ebenso alt wie ich.
Ungleichheit: Mia frato estas pli aĝa ol mi. Mein Bruder ist älter als ich.
maximaler Grad: Li estas la plej aĝa el ni gefratoj. Er ist der Älteste von uns Geschwistern.

Formen Sie aus den folgenden Stichwörtern jeweils einen Satz,
den Sie mit kiel oder pli ... (ol ...) bzw. malpli ... (ol ...) ergänzen.

Beispiel:
(mi, sama, inteligenta, frato, sed, li, havi, pli, mono, mi) =>

Mi estas same inteligenta kiel mia frato, sed li havas pli da mono ol mi.
Ich bin ebenso intelligent wie mein Bruder, aber er hat mehr Geld als ich.

<9.1>
(knabo, aspekti, gepatroj)

<9.2>
(patro, havi, bruna pantalono, sia fileto)

<9.3>
(deziro de la knabo, moderna aparato, poŝ-telefono)

<9.4>
(s-ro Bolte, tiel, inteligenta, s-ro Majer)

<9.5>
(alkoholo, mi, sama, ĝeni, fumo, cigaredo)

<9.6>
(aparta, ĉambro, povi, sama, necesa, vegetara, manĝo)

<9.7>
(bona edukistino, sama, amika, patrino)

<9.8>
(frateto, aĝa, bebo)

<9.9>
(agi, bone, nur, paroli)

<9.10>
(pantalono, knabo, koloroj, plurkolora ĉemizo)

<9.11>
(frateto, deziri, bebo, poŝ-telefono)

Formen Sie aus den folgenden Stichwörtern jeweils einen Satz,
den Sie mit plej ... (el ...) ergänzen.

<9.12>
(Uzi, Esperanto, bona, metodo, kompreno)

<9.13>
(inter, homoj, diversa, lando, malsama lingvo, granda, problemo)

<9.14>
(Esperanto, simpla, fremdaj, lingvoj)

<9.15>
(Bodo, paroli, Esperanto, bone, kursano)

<10.0> <Objektform bei Eigennamen>
Zusatzregel: <Eigennamen hinter Objektformen> erhalten keine Objektmarkierung -n.

<10.1>
Simila, do simpatia

<10.2>
Ĉu faktaj personoj aŭ ne?

<10.3>
Oni ne scias, kion diri

<10.4>
Ŝi konas ĉiu…

<10.5>
Udo kaj lia fratineto

Bona… tago…, sinjorino Bolte! Ho, ĉu vi havas bebo… ? Mi salutas vi…, sinjoro Majer. Jes, nia fileto Udo havas malgranda… fratineto… Ana… . Kaj kio… diris via filo? Ĉu li multe ludas kun sia… fratino… ? Ne, li kritikis ni… . Li diris, ke li pli deziras moderna… poŝ-telefono… ol bebo… . Ne diru! Li deziras poŝ-telefonon anstataŭ bebo… ! Kaj kio… vi respondis? Ni diris, ke la bebo… estas dolĉa kaj ke li ludu kun ŝi… . Al kiu… la bebo estas simila? Tio… ni ankoraŭ ne scias, ŝi similas iom sia… patro… Bodo… , iom mi… . Blondaj… haroj… kiel mi… , sed bluaj… okuloj… kiel sia… patro… Bodo… havas ankaŭ nia… fileto… Udo… .

<11.0>
Der Unterschied zwischen kia und kiel (Im Deutschen beides "wie")

Fragen mit Kia ('Wie [beschaffen, geartet]?')

Schöpfen Sie bei den Antworten aus folgenden Ihnen schon bekannten Adjektiven
evtl. mit mal-Bildung!):

bona, intensa, dekstra, longa, juna, inteligenta, nigra, blanka, blua, verda, flava, bruna, blonda, dika, mola, simpla, granda, moderna, simpatia, bela, speciala, dolĉa, varma, atenta, diversa, vegetara, aparta, necesa, preta, egala, aktiva, pasiva, freŝa, ruĝa, sama, sufiĉa, fremda, klara

<11.1>
Kia estas la bebo?

<11.2>
Kian koloron havas la bebolito?

<11.3>
Kia estas la robo de la patrino?

<11.4>
Kian robon surhavas la patrino?

<11.5>
Kiaj estas la haroj de la patro?

<11.6>
Kiajn harojn havas la patro?

<11.7>
Kiajn lingvojn parolas homoj el aliaj landoj?

<11.8>
Kia povas esti ruĝa vino por iuj homoj?

<11.9>
Kiaj estas Esperantistoj, kiuj ne estas aktivaj?

<11.10>
Kia estas la aero, kiam falas pluvo?

<11.11>
En kiaj rubujoj oni kolektu rubon?

<11.12>
Kia estas la manĝo de homoj, kiuj ne manĝas viandon?

<11.13>
En kia okazo oni uzu sian ŝancon?

<11.14>
Per kia rideto ges-roj Bolte reagas al la kritiko de sia filo?

Fragen mit Kiel ('Wie?' 'Auf welche Weise?')

Demandoj kaj respondoj pri la bildo antaŭe en la leciono:

<11.15>
(patro, aspekti) (simpatia)

<11.16>
(gepatroj, eduki) (moderna)

<11.17>
(patro, rigardi, al, fileto) (bonvola)

<11.18>
(patrino, agi) (simila)

<11.19>
(knabo, reagi) (alia)

<11.20>
(gepatroj, rideti) (iom)

<11.21>
(bebo, aspekti) (dolĉa)

Aliaj demandoj kaj respondoj:

<11.22>
(viro, paroli) (longa)

<11.23>
(patro, legi, gazeto) (intensa)

<11.24>
(vi, paroli, Esperanto) (bona)

<11.25>
(oni, eduki, infanoj) (bonvola)

<12.0>
Fragesätze mit dem Fragewort Kies?

Formen Sie Fragesätze mit dem Fragewort Kies? und beantworten Sie sie.

Beispiel:
(bebo, kuŝi, lito) =>
Kies bebo kuŝas en la lito?

<12.1>
(patro, stari, ĉe, flava lito)

<12.2>
(fileto, ni, vidi, sur, bildo)

<12.3>
(botelo, s-ino Bolte, teni, mano)

<12.4>
(verda robo, esti, mallonga)

<12.5>
(aspekto, esti, simpatia)

<12.6>
(parolo, esti, kritika)

<12.7>
(en, botelo, esti, lakto)

<12.8>
(haroj, esti, blondaj)

<12.9>
(pantalono, esti, bruna)

<12.10>
(ĉemizo, esti, plurkolora)

<12.11>
(gepatroj, esti, gesinjoroj Bolte)

<12.12>
(okuloj, esti, bluaj)

<12.13>
(en, domo, ne, mono, por, poŝ-telefono)

<13.0>
Ergänzen von Fragewörtern

<13.1>
{?} oni povas vojaĝi? (tra, fremda, lando)

<13.2>
{?} Esperantistoj vojaĝas al diversaj landoj? (ĉar, povi, renkonti, Esperanto-amiko, tie)

<13.3>
{?} ŝancon havas homoj, kiuj ne povas vojaĝi? (akcepti, gasto, hejme)

<13.4>
{?} homoj ofte havas malsamajn lingvojn? (diversa, lando)

<13.5>
{?} oni preparu sin por la unua fojo? (lerni, Esperanto)

<13.6>
{?} oni skribu al gasto? (jam, antaŭ, persona, renkonto)

<13.7>
{?} oni demandu skribe ? (pri, kutimo, gasto)

<13.8>
{?} estas klare, ke gastoj manĝas viandon? (ne, vegetare)

<13.9>
{?} estas unu el viaj kutimoj? (havi, speciala, rubujo, por, diversa, rubo)

<13.10>
{?} ĉambro povas esti necesa por gasto? (aparta)

<13.11>
{?} ekzistas servo por gasti en aliaj domoj? (jes, Pasporta Servo)

<13.12>
{?} la nomo estas Pasporta Servo? (ĉar, servi, gasto, pasporto)

<13.13>
{?} ekzistas nur aktivaj Esperantistoj? (ne, pasiva)

<13.14>
{?} faras pasiva Esperantisto? (nur, uzi, lingvo)

<13.15>
{?} povas esti kondiĉoj por gasto? (esti, viro, ne, fumi)

<13.16>
{?} estas la nomoj de homoj, kiuj akceptas gastojn? (speciala, libro)

<13.17>
{?} da gastoj Esperantistoj kutime akceptas? (unu aŭ du)

<13.18>
{?} oni pagu iom por la libro? (ne, scii)

<13.19>
{?} povas esti regulo en la domo? (fermi, domopordo)

<13.20>
{?} ekzistas pliaj reguloj? (kutime, jes)

<13.21>
{?} oni malfermu fenestron? (por, freŝa, aero, intensa varmo)

<13.22>
{?} oni ne malfermu fenestron? (pluvo, fali)

<13.23>
{?} nur gasto lernas multe? (ambaŭ, flanko)

<13.24>
{?} povas ekzisti problemoj inter homoj el diversaj landoj? (ĉar, havi, diversa, kulturo)

<14.0> Ripeto:
Akcepti gaston el fremda lando

Fügen Sie die richtigen Endungen ein (soweit notwendig!):

Im Deutschen antwortet das indirekte Objekt auf die Frage "Wem?"
Im Esperanto kann das "indirekte Objekt" (mit Präposition al ) oft durch die Form des (direkten) Objekts mit Markierung -n ersetzt werden, sofern nicht beides im selben Satz vorkommt.

Ergänzen Sie die folgenden Vorgaben zu zwei alternativen Sätzen, einmal mit "indirektem Objekt" (mit Präposition al), einmal mit (direktem) Objekt (mit Markierung -n).

Beispiel:
(gepatroj, demandas, knabo) =>
La gepatroj demandas al la knabo.
La gepatroj demandas la knabon.

<15.1>
(S-ino Majer, saluti, s-ro Majer)

<15.2>
(Kompreneble, mi, pardoni, vi)

<15.3>
(Tiu infano, ŝajni, mi, stulta)

<15.4>
(patro, demandi, patrino, kaj, ŝi, respondi, li)

<15.5>
(Mi, danki, vi, ke, vi, respondi, miaj, demandoj)

<15.6>
(Se, vi, pardoni, aliaj, ili, ankaŭ, pardoni, vi)

<15.7>
(Tiu bebo, simili, vi)

<15.8>
(Pasporta Servo, servi, multaj homoj)

Manchmal zeigen die beiden Versionen aber auch einen Bedeutungsunterschied an:

<15.9>
(La frateto, montri, bebo, kaj, kritiki)

<15.10>
(La infanoj, rigardi, televidilo)

Wann eine n-Markierung für das indirekte Objekt nicht möglich ist

Manchmal kommen sowohl indirektes als auch direktes Objekt vor.
Da im Esperanto niemals beide Objekte mit -n markiert werden dürfen, um die Satzstruktur durchsichtig zu halten, kann dann das indirekte Objekt nicht die n-Markierung bekommen, sondern muss mit der Präposition al gekennzeichnet werden.

Ergänzen Sie die folgenden Vorgaben entsprechend zu einem ganzen Satz.

<15.11>
(virino, montri, libro, viro)

<15.12>
(patro, diri, respondo, filo)

<15.13>
(gepatroj, pardoni, sia fileto, kritiko)

<15.14>
(virino, pagi, mono, sia filo)

<15.15>
(patro, servi, kafo, gasto)

<15.16>
(instruisto, instrui, Esperanto, kursanoj)

<15.17>
(Esperantisto, sendi, invito, gasto)

<16.0>
Ĉu vi jam komprenas la subajn vortojn?

<16.1>
pluvi, re/esti, vegetar/ano, skribo, en/havo, Inter/reto, kritik/isto, uzo, pag/ilo, regul/i, kolekto, mon/ujo, falo, bezono, re/pago, vizit/o, pord/ego, atent/o, kaf/ujo, re/send/i

<16.2>
ruĝo, mal/san/ulo, povo, pord/isto, manĝ/ilo, sam/tempe, inter/tempe, mal/ferm/ilo, nun/tempo, mal/amiko, tiam/a, ekzisto, bon/ŝanco, invit/ilo, mult/kolora, re/vojaĝi, mal/atento

<16.3>
skrib/ilo, neceso, jam/a, baz/a, ali/lingv/ano, pluv/ego, re/foje, unu/foje, unua/foje, mal/jam, preparo, organizo, ĝeno, mal/freŝa, lingv/isto, alkohol/ulo, vin/kultur/isto

Die kursiv geschriebenen Wortformen und -ableitungen sind Einmalbildungen, die nicht wieder vorkommen. Die übrigen kann man sich schon einmal merken.

Außerdem sind die folgenden Ausrufe nützlich:

<16.4>
Atentu!
Atenton!
Sufiĉas!

<17.0>
Ni ripetu novajn vortojn

Betrachten Sie das Bild familio und führen Sie dazu folgende wiederholende Dialoge.
Zunächst genügt Ablesen und Übersetzen der deutschen Wörter.
Sobald Sie die Dialoge vom Inhalt her auswendig wissen, sprechen Sie sie frei,
wobei Sie die Formulierungen beliebig abwandeln dürfen (wie im normalen Sprechalltag).

Beachten Sie:
Wenn sich die Gesprächspartner duzen sollen, haben die deutschen Verbformen die entsprechende Form. Im Esperanto sind Duzen und Siezen ja nur an der Anrede zu unterscheiden.

<17.3>
Birgit havas Esperanto-gaston. Estas Beate, kiu deziris apartan ĉambron.
Birgit montras la ĉambron al Beate, kiu diras:

<17.4>
Sinjoro Bolte kaj sinjorino Majer renkontas sin antaŭ la domo de sinjoro Bolte.

<17.5>
Antaŭ leciono de Esperanto-kurso Beate parolas kun {ihrem} amiko Bruno.
Do, jen la interparolo inter Beate kaj {ihrem} amiko Bruno.

<17.6>
Du malpli simpatiaj uloj interparolas.