Lektion 8 / leciono ok

• die Bedeutung der Verbformen auf -us (siehe auch Lektion 4)
• Maß- und Zeitpunktangaben durch den Marker -n (siehe auch Lektion 5)
• die Wortgruppe der Farbwörter und die Monatsnamen
• den Gebrauch des Auslassungszeichens (siehe auch Lektion 4)
• die genaueren Bedeutungen der Bildungswurzeln -ec- und -ad-

• Außerdem lernt man gut 400 neue häufige Vokabeln und Wortbildungen
• und übt drei weitere Dialoge, die für die mündliche B1-Prüfung nützlich sind.

<1.0>
Esperanto: En libereco per egaleco al amikeco

<1.1>
Eksteruloj ofte mokas, ke Esperanto ne estas reala lingvo, almenaŭ neniel utila, "ĉar ja neniu parolas ĝin".
Almenaŭ oni ne povas imagi al si, kiel la Esperantistoj kapablas, praktiki sian lingvon.
Fakte nuntempe ankoraŭ ne eblas, per Esperanto komerci kaj profiti, aŭ iel elstari en la socio.
Tial sole iuj libervoluloj instruas Esperanton, kutime en privataj rondoj, tro malofte en la publika vivo.
Sekve la publiko ne havas proprajn spertojn pri Esperanto, do ne vere konas ĝin kaj tial ne postulas ĝian instruadon en lernejoj kaj universitatoj.
Ĝis nun publike haveblaj informoj pri Esperanto apenaŭ trafas, kaj tial ekestas gravaj antaŭjuĝoj.

Multaj kontraŭuloj de Esperanto havas interalie la eraran opinion, ke la Esperantistoj nur atendas la tempon,
kiam ilia lingvo havas relativan sukceson en la politiko kaj iĝos iam granda mondolingvo.
Sed malantaŭ Esperanto staras ja neniu granda politika forto,
kiu povus movi multon. Tial estas deca agado, ke la Esperantistoj kun fervoro movas sin mem.

Ili en absoluta libereco lernas kaj praktikas Esperanton kiel fremdan lingvon.
Aldoniĝas la "natura" metodo, nome kiel infano en dulingva Esperanto-familio.
Esperantisto, kiu lernis la lingvon kvazaŭ ekde sia naskiĝo, estas t.n. "denaskulo".

<1.2>
Kontraŭ la erara ĝenerala supozo la Esperanto-movado daŭre kapablas, varbi novajn interesatojn, des pli, se freŝaj komencantoj trovas la lernadon plaĉa.
Nu, por tio oni povas specifi plurajn diversajn kialojn:

• Al kelkaj plaĉas la lingvo mem.
  Ili admiras ĝian facilecon, rezultantan el ĝiaj regulaj strukturoj kun minimumo da esceptoj.
  Por ili sufiĉas, legi la literaturon kaj kompreni, kion radiostacioj kaj retaj filmoj elsendas en Esperanto.
• Iuj aliflanke serĉas homojn, kun kiuj oni povas senprobleme interŝanĝi siajn pensojn.
• Fine multaj konsideras kaj ĝuas la egalecon, dum oni komunikadas en Esperanto:
  Kontraŭe al la situacio, kiam oni uzas nacian lingvon en internacia rondo, Esperanto faras la homojn lingve samrajtaj.

Pro tiu unika etoso Esperantistoj facile interamikiĝas.

<1.3>
Por uzi sian lingvon, la Esperantistoj ne povas fidi je la hazarda okazo, iam ie konatiĝi kun samideano.
Loke oni realigas la ŝancon, praktiki Esperanton, nur,
se oni regule vizitas lokan Esperanto-grupon por ekzerci sin en la lingvo kun iuj el la membraro.
Plie oni povas aliĝi al regiona Esperanto-societo, kies membroj pli ol unu fojon jare kunvenadas.

Kontaktojn al aliaj landoj peras pli granda Esperanto-asocio,
ekzemple la Germana Esperanto-Asocio (GEA, prononcu: go-e-a) aŭ la organizo de ties junularo, la Germana Esperanto-Junularo (GEJ, elparolu: go-e-jo).
Por la vasta mondo estas Universala Esperanto-Asocio (UEA, prononcu: u-e-a).
"Universala", ĉar en ĝi membras la plej multaj landaj asocioj de la unuopaj ŝtatoj.
Rilate tion UEA estas kvazaŭ unio. Kromaj membroj estas fakaj asocioj kun specifaj temoj kiel profesio, religio, hobio, ktp.
En ĉiu jaro aperas la jarlibro de Universala Esperanto-Asocio kun la nomoj kaj adresoj de Esperantistoj en pli ol cent landoj.

Oni povas korespondi, sed ankaŭ renkonti siajn leter-amikojn en Esperanto-aranĝoj.
Do, por resumi: Indas, membriĝi en la Esperanto-movado.

<1.4>
Pli efektivajn rezultojn ol la tradiciaj kontakt-ebloj nuntempe havigas la Interreto, se oni uzas por la serĉo ties "serĉ-maŝinojn".
Tiel oni trovas ankaŭ rondojn kaj forumojn, en kiuj oni povas skribi pri "Dio kaj la mondo", interŝanĝo de opinioj laŭ ĉies gusto.
En la Interreto oni povas fine ankaŭ buŝe interkomuniki, eĉ plur-ope, vidante sur la ekrano tiujn, kiuj partoprenas en la societema diskuto.
Malgraŭ ĉiuj avantaĝoj diras la Esperantistoj, ke tio ne povas vere anstataŭi personan renkonton.
Tial oni ne povas rezigni Esperanto-aranĝojn, por sperti la internan ideon, la spiriton de Esperanto.
Ĉu vi nun komprenas, kial ĉiam denove ekzistas homoj, kiuj komencas lerni Esperanton,
kaj kiel ili praktikas poste tiun lingvon?

2.
Respondu jenajn demandojn:

<2.1>
Ĉu la publiko per trafaj argumentoj juĝas pri la ebloj de Esperanto?

<2.2>
Kiel oni nomas juĝon, kiu ne havas realan bazon?

<2.3>
Kial homoj ofte opinias, ke Esperanto ne donas profiton?

<2.4>
Kiun celon de la Esperantistoj tiuj homoj imagas?

<2.5>
Kial Esperanto estas malforta en la socio?

<2.6>
Kia estas la situacio de Esperanto en la lernejoj?

<2.7>
Kiel statas la Esperanto-informado?

<2.8>
Ĉu entute neniu lernas Esperanton?

<2.9>
Ĉu por gajni monon per komercoj,
aŭ kiuj estas la kaŭzoj por homoj, eklerni Esperanton?

<2.10>
Ĉu la praktikado de Esperanto okazas nur skribe?

<2.11>
Kie oni povas aŭskulti Esperanton?

<2.12>
Kion oni povas fari loke por ekzerci Esperanton?

<2.13>
Kiu helpas, trovi amikojn en la tuta mondo?

<2.14>
Kiu asocio elstaras inter la Esperanto-organizoj?

<2.15>
Kiel oni povas ekhavi adresojn?

<2.16>
En kiom da landoj ekzistas Esperantistoj?

<2.17>
Kiel leter-amikoj povas persone renkontiĝi kaj eble interamikiĝi?

<2.18>
Kiu estas nuntempe la kulmino de moderna komunikilo por ricevi ajnajn informojn kaj kontakti fremdulojn?

<2.19>
Kiu universala helpilo por serĉoj de informoj havas maksimuman utilon?

<2.20>
Ĉu ankaŭ vi foje sencele vagadas tra la paĝoj de la Interreto?

<2.21>
Ĉu vi scias, kiel trovi la retpaĝaron de Germana Esperanto-Asocio?

<3.0> <-us>
Ripeto: La verbformoj kun –us

Uzu verbformon kun –us

• se vi volas esti ĝentila,
• se vi volas esprimi, ke io estas ebla aŭ verŝajna, sed ne nepre reala,
• se vi konsideras ion nur kiel ŝajnon: teorie, ne reale,
• se vi volas nomi kondiĉon por la realeco de io

Ekzemploj:
Ĝentileco: Mi ŝatus havi plian tason da kafo! (anstataŭ: Mi ŝatas ... aŭ eĉ: Mi volas ...)
Necerteco: Mi dirus, ke tio ne havas sencon.
Nerealeco: Ĉe tiu komerco la profito neniam kovrus la kostojn!
Kondiĉo: Se ne pluvus nun, mi irus por promeni.

Kompletigu nun la sekvantajn frazojn, uzante la us-formon, se eble.
Aldonu la klarigon (ĝentileco, necerteco, nerealeco, kondiĉo) en la krampoj post la frazo.
Se -us tute ne eblas, klarigu tion per strekoj tiel: (---).

<3.1>
Se pli multe da homoj (= pli multaj homoj) malkovr…, kiel sprita est… la lingva sistemo de Esperanto, tiu est… multe pli populara. ({?})

<3.2>
Por ero de pluvo oni dir… "pluvero". ({?})

<3.3>
Ĉu vi est… tiel afabla, doni al mi la gazeton? ({?})

<3.4>
(Ĉu vi demandas pri) La distanco al A.? Hm, mi dir… : dek du kilometrojn, sed mi ne povas garantii tion! ({?})

<3.5>
Se silentinta vi est… , filozofo vi rest… . ({?})

<3.6>
- Ĉu vi sen garantio prunt… kapitalon al fremdulo?
- Neniam! Mi eĉ ne don… kelkajn monerojn. ({?})

<3.7>
Mi lern… Esperanton ankaŭ, se neniu parol… ĝin, ĉar min interesas nur la lingva strukturo. ({?})

<3.8>
Se la viktimo per la rakonto de sia historio konvink… la policon, tiu pli volonte help… lin. ({?})

<3.9>
La vundita biciklanto raportis, ke ŝi romp… fingron kaj tranĉ-vund… sin. ({?})

<3.10>
Se oni pov… praktiki Esperanton en komerco kaj scienco, multe pli da homoj utilig… ĝin. ({?})

Formu nun mem kompletajn frazojn el jenaj vortoj:

<3.11>
(Kiel, sol, social, movad, Kristanism, ne, religi) ({?})

<3.12>
(Se, mi, avin, hav, rad, ŝi, bus) (Germana proverbo) ({?})

<3.13>
(Iuj, fanatik, hom, malŝat, Esperant, kvankam, ne, kon) ({?})

<3.14>
(Ĉu, vi, pov, montr, mi, voj, stacidom?) ({?})

<3.15>
(Se, oni, devig, hom, lern, Esperant, ti, est, maldec, lingvo-politiko, nome, kontraŭ, etos, de, Esperant) ({?})

<3.16>
(Esperanto, iĝ, grand, mondlingv, iuj, politika, nesciul, cert, postul, ŝanĝ) ({?})

<3.17>
(Mi, dir, ke Esperant, oni, pov, lerni, dum, unu jar) ({?})

<3.18>
(Sen, special, etos, Esperant, ne, viv, jam, tiom, long) ({?})

<3.19>
(Informil, komunik, ke, oni, turn, paĝ, por, leg, pli) ({?})

<3.20>
(Okaz, pli, Esperanto-aranĝ, se, ekzist, inteligent, hom, kiu, organiz) ({?})

<3.21>
(Kiel, oni, vok, al, arbar, tiel, eĥ, son, reen) (laŭ Germana proverbo) ({?})

<4.0>
Dialogo kun dubemulo (ekzerco kiel preparo)

En Esperanto oni povas formi multajn novajn vortojn el jam konataj.
Traduku la duan kolumnon de la sekvanta tabelo:

<4.1a> <et->
Dialogo kun dubemulo (unua versio)
Kompletigu la frazojn uzante precipe la preparitajn vortojn. Ek!

<4.2a>
Kie vi estis hieraŭ vespere? Mi {versuchte}, telefone kontakti vin, sed ne sukcesis.

<4.3a>
Mi ne estimas {solche} fanatikulojn. Ili vere estas parolistoj, ĉar ili paralodas la tutan tempon, promesas multon kaj, foje tro-igas, foje sen honti mensogas.

<4.4a>
Sed kion vi efektive faras? Ĉiam nur la sama temo: Esperanto. Lingvo, en kiu ne eblas {auszudrücken} ion krom bazaj aferoj. Tute ne simpati-veka.
Sole blinda fanatikulo povas malatenti tian.

<4.5a>
Tio estas {fast} ne kredinda. Ĉu vi ankaŭ havas vortojn kiel "Philosoph" kaj "Idiot"?

<4.1b>
Dialogo kun dubemulo (dua versio)
Kompletigu la frazojn uzante precipe la preparitajn vortojn. Ek!

<4.2b>
Kie vi estis hieraŭ vespere? Mi provis, {telefonisch} kontakti vin, sed ne {hatte Erfolg}.

<4.3b>
Mi ne estimas tiajn {Fanatiker}. Ili vere estas {Sprecher},
ĉar ili {sprechen und sprechen} la tutan tempon, promesas {vieles} kaj foje tro-igas, foje sen {sich schämen} mensogas.

<4.4b>
Sed kion vi {wirklich} faras? Ĉiam nur la sama temo: Esperanto.
Lingvo, en kiu ne {möglich ist} esprimi ion krom {grundlegende} aferoj.
Tute ne simpati-veka. Sole {blinder} fanatikulo povas {ignorieren} tian.

<4.5b>
Preskaŭ ne {glaubwürdig}. Ĉu vi ankaŭ havas vortojn kiel "Philosoph" kaj "Idiot"?

<5.0>
Ekzameno sur baza nivelo (B1)
Temo 6: Rilato kun aliaj homoj: privata kaj publika vivo

• renkontiĝo, saluto, adiaŭo
• amikoj, konatoj, samklasanoj aŭ kolegoj
• senlingva komunikado
• komunikiloj: telefono, poŝtelefono, korespondado, ret-forumoj, ktp.

<5.1>
Ekzamenanto:
Bonan tagon. Kiel vi fartas?

Dankon, {ebenso} bone. -
{Heute} estas nia temo: Rilato kun aliaj homoj.
Ni komencu per la manieroj kiel saluti kaj adiaŭi.
Ĉu vi regule partoprenas Esperanto-renkontiĝojn?

Kiel vi tiam salutas aliajn {Teilnehmer} post via alveno?

Tion mi povas bone imagi. -
Kaj se vi estas organizanto, kiel vi salutas alvenintojn?

<5.2> <retro>
Se estas bonaj amikoj, ĉu vi {nehmen} ilin en viajn brakojn aŭ eĉ kisas ilin?

Sed en kelkaj popoloj oni sin salutas nur per ia simbolo de kiso:
Ili ne vere tuŝas la vangon de la kisato per la lipoj, sed iom enspiras kun rondaj lipoj.

Tion ankaŭ mi konas.
Tiu minimuma {Abstand} cetere dependas de la kulturo.
Oni devas tre {beachten} tion. -
Kiel vi salutas nekonatojn?

Do, mi konkludas, ke mi aspektas kiel iu, kiun oni respektu, ĉar vi uzis por mi la alparolon "Bonan tagon".

Pardonu, mi ne volis konfuzi vin. Mi permesis al mi malgrandan ŝercon.

<5.3>
Ni venu nun al la maniero adiaŭi.
Ĉu vi fine de Esperanto-{Veranstaltung} uzadas la kutiman "Ĝis iam ie ajn en Esperantujo"?

Ĉu vi dum adiaŭo {pflegen Sie zu geben} vian manon?

Kiel vi traktas viajn kolegojn dum saluto kaj {Abschied}?

<5.4>
Kaj kion vi faras, se vi estas ne en {Esperantoland} kaj ne povas lingve {kommunizieren}?

{Entschuldigen Sie}, ke mi estas inklina ekridi,
ĉar via rakonto estas tiom vigla, ke mi vidas la scenon antaŭ miaj {Augen}.

Nun mi {doch} devis ridi.
Sed el via mieno oni komprenis, ke tio ne estas tio, kion vi bezonas, ĉu ne?

<5.5>
Mi revenu al pli seriozaj demandoj.
Kiel funkcias viaj nepersonaj kontaktoj?

Precize.

Eble baldaŭ {nicht mehr}, ĉar mi legis pri planoj, malaltigi la kotizojn,
por telefoni trans la limojn, almenaŭ ene de Eŭropo. -
Ĉu vi ankaŭ sendadas {kurze} mesaĝojn, tiel nomatajn "et-mesaĝojn" per via poŝtelefono?

Kaj ĉu vi foje estas en ret-forumo aŭ babilejo de la Interreto?

Ĉu vi ankaŭ {korrespondieren}?

En ordo. Mi sentas min nun bone {informiert} pri nia temo.
Estis {Vergnügen}, tiom vigle babili kun vi. Ĝis revido!

(Ambaŭ ridas.)

<6.1> Iun tagon ni estis ĉe Di-servo, preĝis kaj aŭskultis nian pastron en nia preĝejo Sankta Ana.
Nia pastro estis ankoraŭ juna kaj ne tre sperta, zorgi pri niaj animoj.
Tiun tagon li kiel kutime ankaŭ prezentis tekston el la biblio kaj laŭtlegis jene:

<6.2>
"... kaj la sesan tagon Dio kreis ankaŭ Evan, nome el la flanko de Adamo, kaj ŝi ..."
(nun li devis turni la paĝon kaj ne rimarkis, ke li kaptis plurajn paĝojn samtempe.
Tial li daŭrigis subite legante jenon:)

<6.3>
"... iĝis kvindek metrojn longa, dudek metrojn larĝa kaj dek metrojn alta ..."

<6.4>
Tiam li interrompis sin konfuzite, pripensis momenton, movante la kapon tien kaj reen,
kaj rimarkis fine al la aŭskultantoj en la preĝejo:
"Kiaj dimensioj! Nu, karaj Kristanoj, tion oni ne povas kompreni, tion oni devas simple kredi."

<7.0>
Ripeto: Indikoj de mezuro kaj tempo

Pluraj frazopartoj en la supra teksto havas la markon –n, kvankam ili ne estas rekta objekto.
Nome, la marko –n indikas ankaŭ frazo-atributon, kiu estas
foje indiko de mezuro (respondo al demando per "Kiel"),
foje indiko de tempo (daŭro aŭ punkto) (respondo al demando per "Kiam").

Kolektu el la supra teksto ĉiujn frazopartojn kun la marko -n,
indiku ties specon (objekto, mezur-indiko, tempo-indiko) kaj
formu pri la frazo demandon, al kiu la trovita frazoparto estas la respondo.

Ekzemplo:

Kaj nun: Ek!

<7.1>

<7.2>

<7.3>

<7.4>

<7.5>

<7.6>

<7.7>

<7.8>

<7.9>

<7.10>

<7.11>

<7.12> Rimarko:
- "Tien kaj reen" estas alispeca fraz-atributo kun marko -n, nome "indiko de direkto".
- La lastan frazon kun la gramatika objekto "tion" ni malatentas.

<8.0>
Ripeto: Indikoj de mezuro kaj tempo (Daŭrigo)

Ni vidis en la antaŭa ĉapitro, ke oni demandas
- per "kiam" pri indiko de tempo, kaj
- per "kiel" aŭ "kiom" pri indiko de mezuro:
"kiel (alt- / long- / larĝ- / aĝ- / ...)" aŭ
"kiom (ofte / kostas / for / ...)".

Se oni volas esprimi sian miron pri la eksterordinara grado de iu eco,
oni povas uzi "kiom" anstataŭ "kiel":
"Kiel aĝa vi estas?" - "Mi aĝas 80 jarojn."
"Ho, kiom aĝa vi estas!" / "Ho, kiom vi aĝas!"

Formu nun demandojn kaj respondu ilin.
Ekzemple:
(strato, longa) (kvincent dudek, metro)
Demando: Kiel longa estas la strato?
Respondo: La strato estas kvincent dudek metrojn longa.

<8.1>
(ŝipo, resti, en la haveno) (du kaj duona, tago)

<8.2>
(Komercisto, vin, rimarkigi, ne, pagi, lia, fakturo) (tri, fojo)

<8.3>
(kosti, vojaĝo, al Brazilo) (minimume, du mil, eŭro)

<8.4>
(alta, tiu monto) (mil naŭcent, metro)

<8.5>
(Bruno Majer, alta) (183, centimetro)

<8.6>
(Birgit, loĝi, for de la universitato) (nur, 1, kilometro)

<8.7>
(fakaj libroj, kutime, kosti) (multa, mono)

<8.8>
(vi, esti, aĝa) (22, jaro)

<8.9>
(sportisto, salti, longa) (6, metro)

<8.10>
(En Germanujo, infanoj, en la lernejo, longa) (pli ol, 10, jaro)

<8.11>
(daŭri, ĝis kiam, rericevi, via mono) (1, semajno)

<8.12>
(1, horo, daŭri, minuto) (60)

<8.13>
(vi, atendi, antaŭ, la teatrejo, por ricevi, bileto) (2, horo)

<8.14>
(tabulo, longa, larĝa, dika) (2, metro, 30, centimetro, 4, centimetro)

<8.15>
(vi, reveni, al la domo) (ĵaŭdo)

<8.16>
(Birgit, veturi, al Esperanto-aranĝo, jam) (multaj fojoj)

<8.17>
(boranta, kapdoloro, malaperi) (tria horo)

<8.18>
(neniu, diri, iu vorto) (postaj sekundoj)

<8.19>
(Ni, rekoni, unu la alian) (la sama momento)

<8.20>
(tuta familio, ree, kunestos) (venonta fojo)

<8.21>
(plej densa akvo, varma) (plus 4 gradoj)

<8.22> Rimarkigo:
Atentu, ke vi foje povas uzi ankaŭ la adverban formon por la frazo-atributo,
precipe, kiam temas pri indiko de tempopunkto.
Plie ofte ankaŭ atributo kun prepozicio taŭgas:
8.15a Ĵaŭde / Je ĵaŭdo mi revenos al la domo.
8.16a Birgit veturis jam multfoje al Esperanto-aranĝo.
8.17a Je la tria horo miaj kapdoloroj malaperis.
8.18a Dum la postaj sekundoj neniu diris iun vorton.
8.19a Sammomente / En la sama momento ni rekonis unu la alian.
8.20a Venontfoje / Je la venonta fojo la tuta familio kunestis.

<9.0>
El la historio de la Esperanto-movado

<9.1>
La unua periodo de la historio de Esperanto estis la 18 jaroj post la apero de la Unua Libro en 1887 (mil okcent okdek sep).
Tiam la unuaj Esperantistoj preskaŭ nur skribis Esperanton, precipe korespondante.
Do, por la parolantaro loĝante dise en la tuta mondo mankis eblo elprovi,
ĉu la komunikado en Esperanto funkcias ankaŭ per la buŝo.
Por efektiva interparolado - kaj ne nur korespondado - grandaj internaciaj kunvenoj kaj fakaj kongresoj estas la ĝusta kadro.

<9.2>
Fine en 1905 (mil naŭcent kvin) la Francaj Esperantistoj invitis al la unua mondkongreso de Esperanto en la vidinda Franca urbeto Boulogne-sur-Mer.
Tie renkontiĝis 688 (sescent okdek ok) Esperantistojn el 20 landoj, ĉefe el Francujo kaj Britujo.
La plej bonvena partoprenanto kompreneble estis Ludwig Zamenhof mem.
Li prelegis antaŭ la kongresanoj, kaj ĉiuj esperis, ke tio estas la unua paŝo al pli granda progreso por paco, ĝis kiam ĉiaj militoj definitive ĉesos.
Ĉiuj tre ĝojis, ke ili efektive povis kompreni unu la alian, ke do la komunikado ankaŭ buŝe kaj ne nur skribe sukcesis.

<9.3>
Oni kreis ankaŭ verdan flagon kiel la insignon de Esperanto, difinante la aspekton jene:
La flago estas verda, sed havas maldekstre supre blankan kvadraton, en kiu estas verda stelo.
Tiuj detaloj estas simboloj:
Stelo estas lumo en malhela nokto, kaj ĝiaj kvin pintoj simbolas la kvin kontinentojn.
La verda koloro simbolas la esperon kaj la blanka malantaŭo pacon kaj neŭtralecon.

<9.4>
Ekde 1905 ĉiu-jare okazis mondkongreso de Esperanto, kun interrompo sole dum la grandaj mondmilitoj.
Oni nomas tiun aranĝon Universala Kongreso (mallongigo: UK, prononco: u-ko).
Multegaj homoj jam kunvenis por praktiki sian komunan lingvon en etoso de amikeco.
Sed – kiel estas normale inter homoj – ili foje ankaŭ malpacas inter si. Komuna lingvo ne povas garantii seninterrompan pacon.
Zamenhof bone sciis tion verkante projekton pri reciproka respekto inter la popoloj kaj religioj, kiun li nomis "homaranismo".
Li malakceptis, ke la homoj honoris lin kiel la "majstron", kaj donacis Esperanton al la homaro.

<9.5>
Kvankam la unua mondmilito disbatis ĉiujn noblajn fantaziojn pri mondvasta paco, la lingvo Esperanto postvivis tiun periodon kaj postajn malfacilajn tempojn.
En la jaro 2005 okazis denove granda kongreso en Boulogne-sur-Mer, memore al la 100jara jubileo.
Intertempe okazis la politikaj ŝanĝoj, tiel ke fine Esperantistoj el la oriento kaj el la okcidento povis libere kunveni.

10.
Respondu jenajn demandojn:

<10.1>
Kio estas la Unua Libro, kiu verkis ĝin kaj kiu estas la jaro de ĝia apero?

<10.2>
Kiel longe daŭris la unua historia periodo de preskaŭ nura korespondado?

<10.3>
Kio estas Universala Kongreso?

<10.4>
Kial disa parolantaro bezonas kunvenojn?

<10.5>
Kiam kaj kie okazis la unua Universala Kongreso?

<10.6>
Kio estis la ĉefa nova sperto dum tiu kongreso?

<10.7>
Kiun kongresanon oni honoris kiel plej bonvenan kaj kial?

<10.8>
Ĉu Zamenhof havis ankoraŭ alispecan mesaĝon ol nur "parolu Esperanton"?

<10.9>
Kion esperis la homoj?

<10.10>
Sed ĉu komuna lingvo estas garantio por mondvasta paco?

<10.11>
Kio post 1905 disbatis ĉiujn noblajn fantaziojn pri senfina paco?

<10.12>
Kiam okazis denove granda internacia Esperanto-kongreso en Boulogne-sur-Mer?

<10.13>
Ĉu Universalaj Kongresoj ekde 1905 okazis sen interrompo?

<10.14>
Kia etoso regas dum Esperantistaj kongresoj?

<10.15>
Ĉu vi scias, kie okazis la lasta Universala Kongreso?
(Se ne, serĉu tiun scion en la Interreto.)

<10.16>
Kion oni uzas kiel simbolon por Esperanto?

<10.17>
Kiujn kolorojn havas la Esperanto-flago?

<10.18>
Por kio stelo estas simbolo?

<10.19>
Kion simbolas la kvin stelopintoj?

<10.20>
Kial la flago estas ĉefe verda?

<11.0>
Ekzameno sur baza nivelo (B1)
Temo 7: Libertempo, amuziĝo, kulturo

• Kiel pasigi sian liberan tempon, ebloj por amuziĝo
• propraj interesoj, hobioj
• televido, radio
• teatro, kinejo, koncertoj; programo, mendi kaj aĉeti biletojn.

Kiel vi zorge povas prepari la supran temon:
Unue lernu el la bluaj vortoj la ne al vi konatajn.
Poste kompletigu la ekzemplan dialogon, tradukante la German-lingvajn vortojn inter krampoj al Esperanto.
Fine transformu la ekzemplan dalogon, ŝanĝante ĝin laŭvole per viaj personaj cirkonstancoj.
Kaj nun: Ek!

<11.1>
Ekzamenanto:
Paŭla Hajne. Mi salutas vin kaj esperas, ke vi bonfartas.

Dum tiu ĉi parto de la buŝa ekzameno ni parolas pri libertempo,
amuziĝo kaj kulturo.
Do, bonvolu permesi kelkajn demandojn pri via privata {Leben}.
Mi tamen memorigas, ke {gemäß} la ekzamena regularo ne nepras, diri la veron,
ĉar {natürlich} ankaŭ la {Daten} de ekzamenatoj estu ŝirmataj.
Do, sentu vin libera, rakonti troigojn kaj fantaziajn aferojn.

({Beide} ridas)

Restu trankvila. Sufiĉos, funkciigi vian fantazion. Kiel vi pasigas vian libertempon?

Ĉu vi faras tion por amuzi vin aŭ por subteni la ideon de Esperanto?

<11.2>
Vi menciis aliajn {Interessen}.

Ĉu vi por via restado en la naturo preferas certan sezonon?

<11.3>
Kaj ĉu vi en la vintro televidas kaj aŭskultas radiostaciojn? (ridetas)

Kaj {als} natur-amanto vi estus ankaŭ en la embaraso, ke avioj tre malutilas al la medio.
Kio estas do via okupo en {Winter}?

<11.4>
Ĉu vi povas kombini tion kun via ŝat-okupo Esperanto?

Ĉu tiam la programo estas publika? Ĉu vi {laden Sie ein} ankaŭ eksterulojn?

Mi tute konsentas. Ĉu via klubo vendas biletojn?

<11.5>
Do, mi aŭdas, ke vi estas sufiĉe multflanka kaj bona Esperantisto.

Klare, neniu povas esti ĉiel perfekta.
Havu bonan tagon, kaj multan sukceson en la cetera ekzameno.

{Auf Wiedersehen}, sinjoro Aktivema.

<12.0>
Ripeto: Kiel uzi la apostrofon?
(Vidu ankaŭ en la gramatiko de leciono 4)

<12.1>
Per apostrofo oni povas anstataŭigi unu literon.
Estas vokalo je la fino de la vorto, nome

- la "a" de la artikolo: la => l'

- la "o" de substantivo: (vidu malsupre) peco => pec’, folio => foli’

Ĝuste akcentu: La apostrofo ne ŝanĝas la pozicion de la (vort)akcento!

Apostrofo estas utila por doni al la parolo certan ritmon, precipe en poemoj.
Sed atentu, ke sole la supraj du ebloj estas permesataj.

<12.2>
La vortoj por la koloroj
(lern-poemeto de Rudolf Fischer)

Nigra estas pec' de karbo,
verda la foli' de arbo,
blua supre la ĉielo,
blanka neĝ' en vintra helo;
bruna en printemp' la tero,
flava suno en somero,
griza en aŭtun' nebulo,
ruĝa sango de vivulo.

Se vi preferas ritmon kun akcento je la fino de la linioj,
vi povas en ĉiu linio de la supra poemo anstataŭigi la finon "-o" per apostrofo:

"Nigra estas pec' de karb'
verda la foli' de arb',
... " ktp.

<12.3>
Ekzerco

Demando-rondo:
Ĉu vi povas diri al mi, kio estas blua?
(La alia respondas per ekzemplo: "La maro estas blua."
kaj poste pludemandas alian pri alia koloro.)

Alternativa versio:
Mi vidas ion, kion vi ĉiuj ne vidas, kaj tio estas verda.
(La aliaj devas diveni.)

<13.0>
Ŝerca dialogo:
Tute malnova amiko

(Se vi ludas la dialogon, ŝanĝu la tekston, se necese, laŭ la sekso de la ludantoj.)

<13.1>
Unua persono:
Ho, amiko, mi longan tempon ne plu vidis vin. Ni iĝis maljunaj intertempe, ĉu ne?

<13.2>
Unua persono:
Jes, kompreneble.
Apenaŭ vi venis ĉirkaŭ la angulon, mi ekde la unua momento rekonis vin.
Vi nur iomete plialtiĝis, iom, eble nur kelkajn centimetrojn.

<13.3>
Unua persono:
Ne povas esti. Kiam mi vidis vin la lastan fojon antaŭ ĉirkaŭ dudek jaroj,
vi estis iom malalta, jes, sufiĉe malalta ...
Hm, krome viaj haroj nigriĝis intertempe.

<13.4>
Unua persono:
Vi ŝercas, amiko mia. Sed tio estas vana, mi ja ne estas blinda.
Mi tute bone memoras, ke vi antaŭ multaj jaroj havis blondajn harojn.
Kaj - se vi permesas la rimarkon - via vizaĝo iĝis iom malbela.
Multaj homoj certe ne rekonus vin, {Hugo/Monika}, sed mi jes ja.

<13.5>
Unua persono:
Ĉu vi intertempe ankaŭ havas alian nomon?
Kia bonŝanco, ke mi tamen rekonis vin, kvankam vi estas preskaŭ ĉiel alia persono ...

<14.0>
Por pli precizigi: La konstru-radiko -ec-

-ec- havas ĉefe du signifojn:
- indiki econ
- indiki kvazaŭecon, t.e., ke io estas simila (ne: identa) al tio, kion esprimas la kerno de la vorto.

Pri la diferenco inter "longo" kaj "longeco" kaj simile por aliaj vortoj de dimensio (mezurebla eco) legu en la gramatiko de leciono 8.

<14.1> <estonto>
Indiki econ

Vortoj kun la sufikso -ec- indikas abstraktan kvaliton (kaj ne iun konkretan tempon, lokon aŭ ion alian).
Ekzemploj:
amiko => amikeco (kvalito de interhoma rilato: amika)
bunta => bunteco (eco esti bunta)
k.a.

Tamen multaj homoj uzadas ec-formojn ankaŭ por konkretaj aĵoj, kiam aĵ- aŭ ej-formoj estas ĝustaj.
Tio estas kontraŭ la logiko.

Ekzemploj:

Mia amiko bonŝance loĝas en mia proksimejo. (aŭ: ... proksimo/proksimaĵo, sed ne: ... proksimeco)
Sed: Pro la proksimeco de lia loĝejo ni ofte povas vidi nin.

Ni iradis supren kaj supren, ĝis kiam ni estis sur la altejo. (aŭ: ... altaĵo, sed ne: ... alteco/alto)
Sed: La alteco de la monto tamen ne estis granda.

Mi ĝojas, ke multaj infanoj vivas en nia ĉirkaŭejo. (aŭ: ... ĉirkaŭo/ĉirkaŭaĵo, sed ne: ... ĉirkaŭeco)
Sed: Pri la ĉirkaŭeco de multaj infanoj mi ĝojas.

Mi vidas nenian eblon fari tion. (ne: ... eblecon)
Sed: Kion ajn ni faros, tio ne havos eblecon.

Dubemuloj asertas, ke Esperanto ne havas estonton,
sed kuraĝuloj opinias, ke Esperanto havas estontecon.

<14.2>
Indiki kvazaŭecon

Ekzemploj:
S-ro Majer traktas sian nevon en patreca maniero, t.e. kvazaŭ ties patro.
Tiu vilaĝo estas urbeca (kvazaŭ ĝi estas urbo, sed ĝi ne estas).
La vortkerno de "telefonado" estas "telefon-", do substantiveca radiko.
("Substantiveca", ĉar la radiko "telefon-" ne estas substantivo, dum "telefono" jes estas.)

<15.0>
Ekzerco
Enmetu -ec-, -aĵ- aŭ nenion en la sekvantajn frazojn:

<15.1>
Por kompletigi kelkajn frazojn en tiu ĉi ekzerco, ekzistas pli ol unu ebl{?}o.

<15.2>
La ebl{?}o / Ke eblas, solvi la problemon per pluraj ebl{?}oj, ne estas kontraŭ la logiko.

<15.3>
Ne fluanta akvo ofte havas profund{?}on.

<15.4>
Fruktoj falas ĉiam en la ĉirkaŭ{?}o de sia arbo.

<15.5>
La proksim{?}o de lernejoj estas grava kialo por gepatroj, aĉeti domon en la proksim{?}o.

<15.6>
En la profund{?}o de la valo fluis malprofunda rivero kun maksimuma profund{?}o de okdek kvin centimetroj.

<15.7>
Maljam dum la realigado de nia projekto aperis neatenditaj komplik{?}oj.
Ni fakte subtaksis la komplik{?}on de la afero.

<15.8>
Tiu ĉi modo ankoraŭ ne estas aktuala; ĝi eble havas estont{?}on, sed ja nur en estont{?}o.

<15.9>
Tiu plano estas absoluta idiot{?}o. Ĉiu devas tuj vidi ĝian idiot{?}on.

<15.10>
Estont{?}e mi regos ĉiujn komplik{?}ojn en la uzado de la sufikso -ec-.

<15.11> Matene la hel{?}o decidas, kiam la birdoj komencas kanti.

<16.0>
Por pli precizigi: La konstru-radiko -ad-

<16.1>
La unua funkcio de -ad- estas, formi el verbo substantivon por la ago.
Ekzemplo:
telefoni => la telefonado 'das Telefonieren'
Sed sen -ad-: la telefono = la telefonilo = la telefon-aparato (ne ago!)

<16.2>
La dua funkcio de -ad- estas, indiki daŭran (ankaŭ ĉiaman, precipe regulan) aŭ ripetan agon, do, agadon, se la vortformo sen -ad- jam signifas (unufojan) agon.

Ekzemploj:
bati => la bato (unufoja ago), la batado (agado = daŭra aŭ ripeta ago)
varbi => la varbo (unufoja ago), la varbado (agado = daŭra aŭ ripeta ago)

Verbformoj kun -ad- kompreneble ĉiam signifas daŭron aŭ ripeton:
telefoni => telefonadi = ade telefoni

Se oni volas esprimi per "telefonado" nur unufojan agon, tiam oni devas diri "unufoja telefonado". (Eblus ankaŭ "telefon-ago", sed tio ĝis nun ne estas kutima.)
Do, se oni rezignas, tiel precizigi, "telefonado" (kaj ĉiu tia substantivo kun substantiveca radiko) estas neŭtra rilate daŭron aŭ ripeton.

<16.3>
Plie -ad- povas ankaŭ signifi "laŭkutime" (en la Germana: 'pflegen zu').
Ekzemplo:
Mia patro diradas ... 'Mein Vater pflegt zu sagen' = Mia patro laŭkutime diras ... = ... ĉiam diras ...

<16.4>
Zamenhof ofte uzis -ad-. En modernaj tekstoj -ad- aperas malpli ofte.
Ĉar la uzo aŭ ne-uzo de -ad- dependas de tio, kion la aŭtoro intencas esprimi, oni ne povas ekzerci, kiam tio estas ĝusta aŭ ne ĝusta.

<17.0>
Ekzameno sur baza nivelo (B1),
Temo 8: Sano kaj sporto

• korpa sano
• eviti substancojn kun danĝero por la sano (ekz. tabako, alkoholo, aliaj drogoj)
• esti malsana, kuraciloj por malsanuloj, iri al kuracisto, havi akcidenton
• sporto kiel ŝat-okupo aŭ por la sano

Preparo por la baznivela ekzameno per plia dialogo:
Lernu unue el la bluaj vortoj novajn, utilajn, kiuj ĝis nun ne estis konataj al vi.
Poste kontrolu, ĉu vi intertempe kapablas traduki al Esperanto ĉiujn vortojn, kiuj staras inter krampoj.
Laste verku dialogon similan al la ekzempla per viaj personaj cirkonstancoj, tamen ankaŭ fantaziante laŭvole.

<17.1>
Ekzamenanto:
Bonan tagon! Mia nomo estas Eliza Sporta. Kiel vi fartas?

Ankaŭ {ausreichend} bone.
Mi kredas, ke mi estas sana, ĉar mi regule sportas.
Ĉu tio estas valida ankaŭ por vi?

{Vielleicht} Germana sportisto diris tion, sed tio estas jam Latina proverbo ...
Kaj ĉu vi do konsentas?

Per kiu sporto vi okupas vin?

{Sicher}, kaj tro streĉa sporto povas apenaŭ utili al la sano.
Ĉu vi uzas sportan veston el speciala ŝtofo aŭ aliajn kromajn {Sachen}?

<17.2>
Ĉu vi post la sporto {mal} iras por bani vin?

Gratulon!
Iuj {behaupten}, ke tro oftaj duŝoj malutilas al la sano, precipe minacas la haŭton. Kion vi {meinen} pri tio?

Interesa argumento!
Ĉu vi studis medicinon, aŭ ĉu vi alimaniere povas pravigi vian supozon?

<17.3>
Mi admiras vian fidon al tiu apotekistino!
Ĉu ŝi ankaŭ rekomendas {etwas} por la dentoj?

Ĉu vi {überhaupt} foje iras al kuracisto?

Ĉu vi asekuris vin kontraŭ malsano kaj, se jes, ĉu vi trovas la asekuron {bezahlbar}?

Bone, tiel vi ne tro multe elspezas. Tute sen asekuro {geht es nicht}, oni bezonas ĝin:
Vi foje eble grave malsaniĝas aŭ havas akcidenton, tiel ke vi devas eniri malsanulejon.
Tiam {Versicherung} havas grandan valoron.

<17.4>
Ho, interese. Bonvolu rakonti la tiaman {Geschehen}.

Danko al Dio! Kia dramo!
Sed ni resumu: Ĉu vi {meinen}, ke sporta {Leben} helpas, vivi sana?

Jes, mi {habe erfahren} la samon. Do, fartu bone, ĝis revido, sinjoro Malgrandulo!

<18.0>
Konstruu tekston el la sekvaj frazoskemoj:
El la historio de la internacia planlingvo Esperanto

<18.1>
(Zamenhof, elpens, Esperanto, jam, dek-naŭ, jarcent)

<18.2>
(1887, aper, Unua Libro)

<18.3>
(Sed, Esperantist, loĝ, dis, en, mult, land, kaj, ne, pov, interparol)

<18.4>
(Tial, oni, uz, Esperant, komenc, nur, skrib, nome, korespond)

<18.5>
(Komprenebl, oni, vol, ankaŭ, elprov, ĉu, Esperant, funkci, ankaŭ, buŝ)

<18.6>
(Fin, 1905, Franc, Esperantist, invit, al, grand, kongres, en, Boulogne-sur-Mer)

<18.7>
(Ven, tien, pli, sescent, hom, precip, el, Franc, kaj Brit)

<18.8>
(Ili, aŭskult, preleg, ekzempl, de, Zamenhof, kaj, rimark, ke, kompren, unu la alian)

<18.9>
(Tial, ili, pens, ke, ili, nun, ekhav, fort, helpil, por, pac)

<18.10>
(Sed, ankaŭ, hom, kun, komun, komunikil, pov, malpac, inter si)

<18.11>
(Tio, montr, ankaŭ, mult, diskut, en, Esperanto-gazet)

<18.12>
(Ven, unua mondmilito, kaj, malaper, esper, pri, mondvast, pac)

<18.13>
(Zamenhof, pens, ke, lia, grand, verko, ne, sukces)

<18.14>
(Bedaŭrind, li, ne vid, ke, Esperanto, postviv, unua mondmilito, kaj, ke, okaz, ĉiu, jar, grand, Universala Kongreso, ĝis, hodiaŭ)

<19.0>
Dialogo pri la Esperanto-flago
Bv. kompletigi la sekvajn frazojn.

<20.0>
Kanto pri la nomoj de la monatoj

(En la Germana lingvo: Und wer im Januar geboren ist ...
Die in dem betreffenden Monat Geborenen stehen auf nicken den anderen der Reihe nach zu, den Stehenden besonders freundlich.)

Melodio (Klaku!)
Fonto de la melodio: "Die Liederkiste" (kun afabla permeso)

<20.1>
Nun, kiu naskiĝis en ja-a-nuar',
prezentu sin al ni!
Klinante la kapon salu-u-tu nin
laŭvice en la rond';
./. Ho, saluton, jen estas mi! ./.

<20.2>
Kaj kiu naskiĝis en fe-e-bruar', ...

<20.3>
Kaj kiu naskiĝis en ma-arto, nun ...

<20.4>
Kaj kiu naskiĝis apri-i-le, nun ...

<20.5>
Kaj kiu naskiĝis en ma-a-jo, nun ...

<20.6>
Kaj kiu naskiĝis juni-i-e, nun ...

<20.7>
Kaj kiu naskiĝis juli-i-e, nun ...

<20.8>
Kaj kiu naskiĝis aŭgu-uste, nun ...

<20.9>
Kaj kiu naskiĝis septe-embre, nun ...

<20.10>
Kaj kiu naskiĝis okto-obre, nun ...

<20.11>
Kaj kiu naskiĝis nove-embre, nun ...

<20.12>
Kaj kiu naskiĝis dece-embre, nun ...