"Esperantokultur": Die Lektion beginnt mit dem wohl bekanntesten Original-Esperanto-Lied Sola.
Dem aktuellen Volkssport "Wandern" sind weitere Kapitel gewidmet.
Besonders beim Sprechen sind die "Interjektionen" (Ausrufewörter) wie "Oh", "Huch" und andere nützlich.
Man übt das Briefeschreiben, wobei die höflichen Anreden und Floskeln der Papierpost auch im Internet angebracht sind.
In der Grammatik muss nichts mehr gelernt werden, aber alternative
Ausdrucksweisen sind sehr nützlich:
So lernt man sich wechselweise im Aktiv oder Passiv auszudrücken.
Satzattribute aus mehreren Wörtern können in einem eleganteren,
kürzeren Esperanto oft zu einem Wort zusammengezogen werden.
Die Verwendung der wohl schwierigsten "Bildungswurzeln" -ig- und -iĝ- wird systematisch präsentiert, aber auch bei anderen Affixen ist noch einiges nachzutragen.
Am Ende gibt es noch Kurzweiliges: Man stellt Unsinntexte und Witze mit den geistreichsten Antworten zusammen, erfährt etwas über Wortspiele und sieht Proben übersetzten deutschen Humors.
... und wie in jeder dieser letzten Lektionen:
drei umfangreiche Dialoge zu verschiedenen Themen als Vorbereitung auf die mündliche
B1-Prüfung
Und jetzt heißt es: Ek!!! Kaj multan plezuron.
<1.0>
Por
enkonduki
en
spegulon
de la Esperanto-kulturo:
"Amplifiki",
historia
muzikogrupo
en Esperantujo
Jam antaŭ
jardekoj
kelkaj junaj
muzikistoj
Esperantistoj el
Svedujo
kaj
Danujo
fondis
la
muzikogrupon
Amplifiki.
Baldaŭ ili
muzikis
kaj kantis en grandaj
Esperanto-renkontiĝoj.
Plej altan
famon
el iliaj
originalaj
Esperanto-kantoj
gajnis
la
titolo
"Sola".
Tiu
mencias
la
ĉiujaran
mondkongreson
de la
Tutmonda Esperantista Junulara Organizo
(TEJO,
elparolo:
te-jo),
nome la
Internacian Junularan Kongreson
(IJK, elparolo: i-jo-ko).
<1.1>
Sola
Mi pagis
kotizon
al
IJK,
sed
nenio
restis al la
vojaĝ‘.
Mi pensis, ke tio
tute ne gravas,
kaj iris al la
voj‘
kun mia
pakaĵ‘.
Mi
levis
la manon, ridetis al la
ŝoforoj,
sed
neniu
haltis
kaj
kunportis
min.
<1.2>
Post ses horoj en
pluvo
kaj
vento
min
frostis
tiel,
kaj ĉiuj
aŭtomobiloj
preterpasis
min tiel
rapide,
kaj mi
sentis
min tiom sola …
Rekantaĵo:
sola, sola, sola,
sentis min sola, sola, sola
<1.3>
Sed
finfine
mi venis al la
kongreso
kaj tie
renkontiĝis
kun
karaj
geamikoj,
ni kisis,
brakumis
kaj estis
gajaj.
De nun mi estis kun
fratoj,
patrinoj,
avinoj
de la tuta mond‘ kaj tute ne sola ...
certe ne sola ...
sola, sola, sola,
sola, sola sola
<1.4>
Ĉar ĉi tie, mi pensas, estas bonega
etoso,
paco
kaj
amikeco,
kaj mi
esperas,
ke neniu ĉi tie sin sentas
malgaja,
malbela,
malamata
kaj certe, certe ne ...
sola sola, sola,
certe ne sola, sola, sola
<1.5>
Poste ni ĉiuj
vojaĝis
hejmen,
al niaj landoj en la tuta mond‘.
Kaj nun mi pensas pri miaj
geamikoj,
mi sentas min iom
malĝoja,
malgaja,
kaj iom ...
sola, sola, sola
iom sola, sola, sola
kaj mi ploras
<1.6>
Imagu,
se ĉiuj homoj en la tuta mondo lernus Esperanton,
povus esti, ke tiam
neniam
iu
iel
ie
sentus sin ...
sola, sola, sola
sola, sola, sola
Fonto:
Teksto kaj
melodio:
Kim J. Henriksen,
Danujo
(1983)
<1.7>
La supra teksto estas nur unu
versio
el multaj, kiujn Kim
kantis
kadre
de
sennombraj
aranĝoj.
Lingvaj
rimarkigoj:
"... mi frostis ..." el la
originalo
estas
korektita
al "... min frostis ..."; anstataŭ
"kunportis"
legu
"kunprenis"
aŭ
"kunveturigis".
Popularaj
kantoj
spegulas
lingve
ofte la
"liberecon
de
artisto".
Muzik-speco:
Tiuspecan muzikon oni nomas
rokmuziko,
kvankam
en Esperanto ekzistas alia, same skribata vorto
"roko",
kiu signifas 'granda
ŝtono'.
Intertempe
aperis (kaj
malaperis)
relative
multaj pliaj muzikistoj,
kiuj
kreis
verkojn
en Esperanto kaj prezentis modernan muzikon.
Vidu
detalojn
serĉante
ekzemple en la Interreto per la serĉvortoj "Esperanto" kaj "muziko".
<1.8>
Rakontu
ree
la
historion
de la kanto
Mi volis vojaĝi al la
IJK
(Internacia Junulara Kongreso),
la mondkongreso de
TEJO
(Tutmonda Esperantista Junulara Organizo).
Tiu
grava
aranĝo okazis
lastan
jaron en {...}.
Unue mi
skribis
al la
konstanta
kongresa
komitato.
La
sekretario
komunikis
al mi la
adreson
de
retpaĝaro,
kiu
koncernis
la kongreson. Tie mi
trovis
ankaŭ
retan
aliĝilon.
Poste mi pagis la
kotizon
al la
konto
de la kongreso, kaj pro
manko
de mono
decidis
petveturi.
Mi do
pakis
valizon
kaj
tiris
ĝin al
proksima
vojo.
Tie mi faris multajn
signojn
al la
stirantoj,
sed ...
ktp. ktp.
<2.0>
Aktuala
fenomeno:
Survoje
kiel
gaja
vaganto
En nia tempo
migrado
denove
iĝis
aktuala.
En
antaŭaj
jardekoj
precipe
junaj homoj
tendumis
en
tendaro,
por ne multe
elspezi.
Aŭ ili
tranoktis
en
junulargastejoj,
sed tiuj
iom post iom
transformiĝis.
Intertempe ili estas
ia
speco
de
hotelo,
kiun oni ne plu kutime
pied-irante
atingas,
sed per aŭto, buso aŭ
trajno.
<2.1> Kiujn vestojn surhavu kaj kunportu migranto
Nuntempaj
migrantoj
preferas,
reveni
al
simpla
vivo
kun
pako
de
laŭ-eble
malmultaj
aĵoj.
En la Interreto oni trovas
listojn
de ĉio, kion oni rekomendas
kunporti,
sen
suferi
pro tro
peza
dorsosako.
Por la migranto sufiĉas ekzemple du
kostumoj
alternantaj:
unu oni
surhavas
dumtage
kaj
lavas
ĝin
vespere,
dum
la alian oni
rezervas
por
surmeti
la
postan
tagon.
Mantelo
ŝirmas
kontraŭ
pluvo,
kaj
ĉapelo
kontraŭ
brulantaj
sunradioj.
Fortaj
ŝuoj
kaj
dikaj
molaj
ŝtrumpoj
gravas
sur la vojo.
Eventualan
profiton
donas
sandaloj
el
plasto,
por uzi ilin en la domoj kaj por foje
tra-iri
rivereton
aŭ
marĉon.
Virinoj kutime
rezignas
jupon
favore al
pantalono,
kiu
kovras
la
krurojn
kiel
ŝirmilo
kontraŭ
dornoj
kaj
pikaj
plantoj.
Ĉirkaŭ
la
kolo
pendas
tuko,
kiu
suĉas
ŝviton
kaj estas ankaŭ
ŝirmo
kontraŭ
polvo.
<2.2> Kiujn aliajn aĵojn migranto bezonas
Dormosakon
oni
volvas
al
rulo
kaj
fiksas
ĝin sur la
dorsosako
aŭ sub tiu.
Bastono
kun
pinto
el
fero
apogas
la
migranton
kaj foje ankaŭ
taŭgas
por
defendi
sin kontraŭ
atakemaj
hundoj.
Monujon
oni
prefere
portu
sub la
ĉemizo
sur la
brusto,
ĉar precipe en la urboj estas
fiuloj,
kiuj
ŝtelas
havaĵojn
el la
poŝoj.
Iel
ankaŭ vaganto devas
organizi,
kiel
nutri
sin.
Por
prepari
manĝon,
kelkaj migrantoj kunportas
poton.
Forko
estas jam
lukso,
sed
tason,
botelon,
tranĉilon
kaj
kuleron
ĉiu bezonas.
Estas
rekomendinde,
ke la tranĉilo havu
malfermilon
por boteloj kaj
tirilon
por
korkoj.
Se la taso estas el
metalo,
akvo
povas
boli
en ĝi, kiel en
malgranda
poto
kun
tenilo.
Tio
sufiĉas
por simpla
supo.
Telero
el
plasto
same estas
utila.
<2.3> Multaj malgrandaj, sed utilaj helpiloj
Oni ne
forgesu
kunpreni
multajn malgrandajn aĵojn, kiuj
pezas
preskaŭ
neniom,
sed povas helpi el
kelka
embaraso.
Jen mallonga listo:
Plie
ne
rajtas
manki
alumetoj
por fari
fajron.
Aparatoj,
kiuj bezonas
elektron,
principe
ne
konformas
meze
en la
naturo,
tamen
poŝtelefono
povas
savi
vivon en
okazo
de
akcidento.
<2.4> Vivo de vaganto kun la ŝajno de paradizo
Tiel
preparita
la migranto estas
sendependa,
sia
propra
mastro,
kiu
ordonas
kaj
obeas
sole
al si mem.
Kun
kuraĝa
scivolemo
li
malkovras
la
mondon,
sed volonte ankaŭ
ripozas
sur
benko
aŭ alia
sidloko
ĉe la
rando
de
arbaro
bonvenigante
la
silenton.
Kiam li
preterpasas
la
herbojn
de
herbejo,
li
malstreĉas
korpon
kaj
animon
en la naturo,
rigardante la
admirindan
diversecon
de la
sennombraj
floroj.
Li
ĝuas
la
odoron
ĉirkaŭe,
kaj fine
rozo
plibeligas
lian
ĉapelon.
La vaganto iras
sencele,
kien
la
alternaj
cikloj
de
suno
kaj
luno
lin
gvidas,
ĉien
kaj
nenien.
Kie li trovas
klaran
akvon, li
verŝas
certan
kvanton
en sian botelon.
Dum la suno
brilas,
li havas
saŭnon,
kaj
akvofalo
anstataŭas
por li
duŝejon.
Kiam
vesperas,
li
kolektas
sekan
lignon
kaj per
alumeto
bruligas
fajron,
sur kiu li
rostas
vegetaran
paston
el
faruno
kun
krusto.
Tiu estas sen
salo
kaj
graso,
sed kun
pizoj
kaj
fungoj;
ĝiaj
herbaj
spicoj
havas
agrablan
efikon
al la
lango
de la vaganto.
Kiel
postmanĝaĵon
li manĝas
pomon
aŭ alian
frukton,
laŭeble
kun
ŝelo.
<2.5> De la paradizo al la reala mondo
Survoje
li tamen foje devas
fuĝi
de
furiozaj
elementoj
tra
pluvo
kaj
fulmoj
al iu
seka
kaj
sekura
tranoktejo.
Povas esti
gastejo,
kies
fumanta
tubo
de
kameno
promesas
al li
varmigantan
fajron.
Kaj se en la
pensiono
la homoj demandas lin, kial li
amas,
vagi
tra la
lando,
lia
respondo
estas
simple
la
aserto:
"Ĉial!
Estas por mi la
feliĉo!"
Sed al la dua demando, ĉu li
konstante
vivos tiel, li devas
ridete
konfesi:
"Almenaŭ
tiel longe, kiel miaj
ferioj
kaj mia
kapitalo
permesas
tion!"
<3.0>
Kontrolu vian
kapablon
kompreni
Ĉu vi en
ĉapitro
2 la tuton komprenis?
Kontrolu tion mem,
juĝante,
kiuj el la
malsupraj
asertoj
aŭ
konsiloj
estas
pravaj
kaj
kiuj ne
nepre
pravaj.
En ĉiu grupo de tri asertoj aŭ konsiloj
nul
ĝis tri el ili estas pravaj.
Taksu
ion sole tiam prava, se io en ĉapitro 2 klare
pravigas
tion, do,
nek
supozu,
nek
divenu.
Ekzemplo:
a) Migrado estis aktuala.
Prave: "En nia tempo migrado denove iĝis aktuala."
b) Kelkaj migrantoj tranoktas en junulargastejo.
Ebla
supozo,
ne nepre prava laŭ la teksto.
c) Multaj migrantoj ŝatas simplan vivon.
Prave: "Nuntempaj migrantoj preferas ..."
Kaj nun vi:
<3.1>
a) Al junulargastejo venas ĉefe
pied-irantoj.
b) En junulargastejoj
tranoktas
ĉefe homoj, kiuj venas per aŭto aŭ trajno.
c) Junulargastejoj estas ankoraŭ ege simplaj, ne kiel hoteloj.
<3.2>
a) Nuntempaj migrantoj ŝatas kunporti laŭeble multajn aĵojn.
b) Ĉiu migronto devas mem
eltrovi,
kion oni kunportu.
c) Listoj en la Interreto rekomendas, kio restu hejme.
<3.3>
a) Sufiĉas survoje surhavi du
alternajn
kostumojn.
b) Unu estu la
taga
kostumo, la alia
servu
por la nokto.
c) Ĉapelo
ŝirmas
kontraŭ pluvo kaj
mantelo
kontraŭ
sunradioj.
<3.4>
a) Survoje
sandaloj
kaj
maldikaj
ŝtrumpetoj
havas
maksimuman
utilon,
ĉar ili estas
malpezaj.
b) Oni devas porti fortajn ŝuojn kaj dikajn
ŝtrumpojn.
c) La ŝuoj tre taŭgas por foje
tra-iri
rivereton.
<3.5>
a) Viro surhavu pantalonon kaj virino
jupon,
ĉar tio estas la kutimo.
b) Se la
kruroj
ne estas
kovritaj,
tiam
dornoj
kaj aliaj
pikiloj
povas
kaŭzi
vundetojn.
c) Tuko
ĉirkaŭ
la
kolo
tre
utilas,
se oni devas
purigi
sian
nazon.
<3.6>
a)
Dormosako
ne estas necesa, ĉar ĉiuvespere oni trovas liton kun
litotukoj.
b) La dormosako restu en la
dorsosako
por ne
ĝeni
dum irado.
c) La dormosako pendu de la dorsosako aŭ
antaŭe
de la
brusto.
<3.7>
a)
Monujon
oni
portu
en
ekstera
poŝo por ne
malhelpi
al
ŝtelistoj.
b) Oni ne
kunportu
monon, ĉar ĉiuj homoj volonte helpas sen
pago
al
vaganto
en
mizero.
c) La monujo estas plej
sekura
sub la vestoj.
<3.8>
a) Ankaŭ en la naturo
brosu
viajn
dentojn
kaj
kombu
viajn harojn.
b) Kiel
ilo
por purigi sin necesas
lavo-pulvoro
en
vazo.
c) Zorgu
neniel
pri via
ekstero,
ĉar tion la homoj atendas de vaganto.
<3.9>
a)
Poŝ-telefono
estas
grava
por teni la kontakton al la ĉiutaga vivo.
b)
Paradizo
ne konas poŝ-telefonon, tial uzu ĝin nur en granda
embaraso.
c) Restu atingebla per poŝ-telefono, ĉar
ali-okaze
vi tro mankos al via
ĉefo.
<3.10>
a) Palpu
herbojn
por
esplori,
ĉu ili taŭgos kiel
spicoj
en simpla supo.
b) Trinku akvon el klaraj
fontoj
kaj
duŝu
vin en
akvofalo.
c) Se
tondras
kaj venas pluvo kaj
fulmoj,
fuĝu
ĝustatempe
al
sekura
tranoktejo.
<4.0>
Ekzameno sur baza nivelo (B1),
Temo 9:
Aĉeti
varojn
kaj uzi
servojn
Preparo por la baznivela ekzameno per plia dialogo: Lernu unue el la bluaj vortoj novajn, utilajn, kiuj ĝis nun estis nekonataj al vi. Poste kontrolu, ĉu vi intertempe kapablas traduki ĉiujn vortojn kaj esprimojn, kiuj staras inter krampoj, al Esperanto. Laste verku dialogon similan al la ekzempla per viaj personaj cirkonstancoj, tamen ankaŭ laŭvole fantaziaj.
<4.1>
{Prüfer}:
Bonan tagon! Mi estas
profesorino
Vera Varo.
Ni
ankoraŭ
ne {kennen} nin, ĉu?
Mi ĝojas, ke ni ambaŭ estas
fakuloj
pri iu {Fach},
sed ĉu via fako havas {Beziehung} al nia temo "aĉetado"?
Mi estas
profesoro
de
ĥemio,
do same ne multe {weiß} pri aĉetado,
sole pri {Chemie} de manĝaĵoj.
Sed ni jen havas lingvan {Prüfung} en Esperanto,
kaj mi {einfach} devas
intervjui
vin, ni ne devas paroli pri la temo sur
scienca
{Niveau}.
<4.2>
Ĉu vi vivas {allein}?
Bone. Kiu el vi ambaŭ kutime iras {einkaufen}? Aŭ ĉu vi iras duope?
Sed se vi tamen foje iras aĉeti, ĉu vi preferas ĉiovendejon al magazeno aŭ speciala butiko?
Ĉu estas io, kio malplaĉas al vi en vendejo?
<4.3>
Kion vi plej ofte bezonas?
Vi ne estas vegetaranoj, ĉu?
Ĉu vi ŝmiras buteron aŭ margarinon sur vian {Brot}?
Kiujn aliajn {Speisen} vi ofte surtabligas?
<4.4>
Alispecaj
varoj: Ĉu eblas aĉeti vestaĵojn en via {Wohnviertel}?
Kaj kien vi iras por aĉeti {Sachen} por mastrumado?
Vi estas okulfrapa purigemulino.
Bone, prave. Ĉu en tiu komerca centro estas ankaŭ {Kaufhaus} por mebloj?
Ĉu vi havas {irgendwelche} aĉet-kutimojn?
Kaj laŭ kiu kriterio vi aĉetas donacojn?
<4.5>
Alia
subtemo:
ĉu vi ankaŭ
rilate
servojn {gleichermaßen} ne estas
konsumema?
Mi pli
celas
similajn al via {letztes} ekzemplo, krome
publikajn
servojn, de
poŝt-oficejo
aŭ
banko.
Ĉu vi ekzemple
ĝenerale
atentas {Anzeigen} kaj {Reklame}?
Bele! Jes, tiu proverbo havas sencon. Kaj kion pri la {Dienstleistungen} de bankoj?
Sed se iu tondu vian hararon, vi devas tamen iri el la domo, ĉu ne? (ridas)
Mi komprenas. Ankaŭ en tiu
kampo
vi estas kontraŭkonsumemulo.
Dankon pro tiu interesa
superrigardo
pri via {Alltag}.
Ĝis revido, {Frau Doktor} Konsumo, kaj ĉion {Gute} dum la cetera ekzameno.
<5.0>
Du
formoj
de
frazo-atributoj
<5.1>
Enkonduko
Kiel en aliaj lingvoj la formo de certa atributo en Esperanto povas
konsisti
el
pluraj
vortoj aŭ el nur unu
(kunmetita)
vorto. Tiel oni povas laŭ sia
plaĉo
(= laŭplaĉe)
esprimi
sin per diversa
maniero
(= diversmaniere) kaj
elegante.
La
antaŭa
frazo montras jam ekzemplojn.
Por
kunmetita
formo povas ekzisti pli ol unu plurvorta formo, kiu
pli-malpli
havas la saman
signifon.
Atentigo: En la ceteraj tekstoj de tiu ĉi lernolibro ne ĉiuj kunmetitaj frazo-atributoj aperas en la vortaro. Se vi havas problemon, kompreni tiuspecan atributon, rigardu la tradukon.
<5.2>
Serĉu nun pliajn ekzemplojn de ambaŭ
specoj
en la tekstoj de la
ĉapitroj
2 kaj 4 kaj formu el ili
tabelon,
kiu montras en sia
maldekstra
kolumno
unuvortan atributon kaj en sia
dekstra
kolumno formon pli-malpli samsignifan el pluraj vortoj.
Kaj nun estas via vico. Ek!
<6.0>
Bodo Aktivema skribas leteron al sia
Esperanto-amikino
Maria Morena en Hispanujo
Kompletigu la
sekvan
tekston
aldonante
mankantajn
finaĵojn
al la
koncernaj
vortformoj.
Kiel kutime, ne
ĉie,
kie estas tri
punktetoj,
mankas
vere
io.
<6.1>
Kara Maria, kiel vi fart… ?
Kor… mi dankas al vi… pro via lasta letero.
Mi tre
bedaŭras,
ke vi ne ricev…
tujan
respondon de mi, kaj
petas
via…
pardono… .
Sed lastatempe tro multaj
taskoj
okupis
mi… .
La
kalendaro
rimarkigis
min, ke morgaŭ est… via
naskiĝ-tago.
Tial mi precip… volas hodiaŭ
kore
gratul…
al vi.
Esperebl…
vi havos
agrablan
feston!
<6.2>
Nun mi skribas al vi el
malsanulejo… ,
ĉar lasta…
merkredo…
mi havis
akcidenton.
Ŝoforo
de
retro-veturanta
aŭto
pretervidis
mi… ,
puŝis
kontraŭ
mian
biciklon
kaj
ĵetis
min sur la
pint…
ŝton…
apud la
biciklo-vojo,
tiel ke mia
dekstra
brako
rompiĝ… .
Estis tamen
glata…
rompo… .
Mi falis ankaŭ sur la
kapo…,
bonŝance
sen
difekt…
la
dentaron.
Sed mia
lango
sangis,
kaj mi
ekhavis
fendo…
en
vang… .
Mi
perdis
sufiĉe da
sango…
el kelkaj
lezitaj
vejnoj
kaj
eg…
ploris
pro la
ŝoko.
Kun
part…
ŝir…
vestoj
mi
rampis
kelkaj… minutoj… sur la
tero,
ĝis kiam
pasantoj
helpis mi…
ekstari.
Ambulanco
venis, kaj la
ambulancistoj
transportis
min al la malsanulejo… en la urbocentro,
kie oni
prizorgis
min.
Ĉar mi sangis ankaŭ el la
oreloj,
la kuracistoj
prav…
supozis,
ke mi
sufer…
ankaŭ
internan
lezon
de la kapo,
sed
montriĝis,
ke la
kasko,
kiun mi ĉiam
portas,
malhelpis
la
plej malbonan.
La kuracistoj
kunkudris
la vundon en mia vango, sed ne
necesis
operacio.
<6.3>
Intertempe mia
menso
trankviliĝis,
sed mi ankoraŭ ricevas
pilol…
kontraŭ la
akraj
doloroj
en la
ostoj
de mia brako.
Tiu… tute
kovras
gipso… ,
sed bonŝance mi estas
maldekstra-manulo…
kaj tial
senprobleme
kapablas
skrib… al vi.
Kiom
kvieta
ĉiutago, ki… oni ne laboras, sed havas
devigan
ferion.
Ekster…
ŝvebas
printempo…
en la
aero;
la tagoj estas pli longe
helaj,
kaj la naturo
vekiĝas.
La
ĉirkaŭaj
arboj
ekhavas
foliojn,
la
suno
brilas,
kaj la
birdoj
preparas
nest… .
Kelkaj
insektoj
flugas
ĉirkaŭ
la unuaj
floroj
en la
ĝardeno… .
Ĉie
io ekvivas,
kreskas,
floras.
Sed mi rajtas nur rigardi
ĉio…
tra la fenestro!
<6.4>
Nu, mi ne volas
plend… .
Oni tre bone
flegas min ti… ĉi;
eĉ la
pastro
de la malsanulejo
vizitis
min.
Nur la doloroj
regul…
memorigas
min pri la akcidento.
La ŝoforo kompreneble estas
kulpa… ,
kaj lia
asekuro
jam sendis
konfirmon
al mi, ke ili pagos
la
domaĝon:
do ĉio… ,
kio… mi
ŝuldos
al la
medicina
servo,
kaj miajn proprajn
elspezojn,
tio… estas ja
justa.
Policisto
punis
la ŝoforo… jam
ĉe-loke.
Ne
miskomprenu
min, ke mi
celas
vian
kompaton:
Ĝeneral…
post
ia
akcidento oni devas esti
kontenta… ,
ke oni ne
romp…
gambon
kaj ne eĉ
mortis.
<6.5>
Ho, tio certe ne estis
gaja…
raporto…
de mi,
pardonu!
Sed oni ĉiam
sentas
sin
devigata,
komuniki tio… , kio oni…
aktuale
premas.
Ĝis
baldaŭa
reskribo
post mia komplet…
resaniĝo,
kun amikaj… salutoj… ,
Bodo
<7.0>
Maria Morena respondas al la letero de Bodo Aktivema
Kreu la respondon el la sekvaj radikoj kaj vortkomencoj.
<7.1>
{Saluto, Bodo}
{Kiam leter ven, tre ĝoj, ĉar jam long atend iu
vivo-sign vi}
{Leg vi leter, tamen
ektim:
ki
novaĵ!}
{Eksci,
ke vi intertemp jam iom
rebonfart,
trankviliĝ}
{Sed bedaŭr vi pro dolor en
ost
vi brak}
<7.2>
{Dank pro vi
gratul
okaze de
mi naskiĝ-tag}
{Mi hav tre agrabl fest mult amik}
{Ni est tre gaj, kaj
imag:}
{Kiam ni est
festant,
ven inform, ke mi pli aĝ fratin
nask
infano}
{Post tri knab fin atend filin!}
{Vi pov imag
kri
de
ĝoj!}
{Mi
ŝerc:
"Trifoj mi jam
onkl,
kaj
ĉi-foj,
je kvar
prov,
fin
onklin!"}
{Vi sci ja, ke mi sufiĉ
ŝercem}
<7.3>
{Sed mi
reven
al vi akcident!}
{ankaŭ vi urb
aŭto-stirant
malatent?
}
{Ĉe ni bedaŭrind jes}
{Okaz
plendind mult akcident,
ĉar kelk aŭtostirant ver
fi}
{Kaj
ve
se ne
asekur aŭt!}
{Tial mi prefer
vetur
metroo}
{Kaj ĉu vi bicikl tut rompit?}
{ind,
refunkciig
ĝi aŭ ĉu dev aĉet nov?}
<7.4>
{Ĝis nun mi neniam malsanulej}
{kuracistoj bon
zorg
vi?}
{tre
dolor,
kiam
surmet
gips ĉirkaŭ vi brak?}
{Iam
iu malatenta
hundaĉ
ŝancel
mi, tiel ke fal, sed
romp
nur unu fingr}
{Ĝi eĉ ne
sang,
tamen jam tro por mi, ĉar
neniom
elten}
<7.5>
{Ho, vi do maldekstra-manul!}
{en lernej, lern skrib, hav problem?}
{vi instruist
prem
vi,
ŝanĝ
man dum skribad?}
{En ni
soci
longe
diskut,
ĉu ti
ind,
aŭ ĉu oni pli bon
toler
ti}
{Dum temp
geav,
t.e.
mi
paĉj
kaj
panj,}
{oni ne
facil
toler
io, oni ĝeneral ankoraŭ sufiĉ
maltolerem}
{Ho, nun komenc ver
babil}
<7.6>
{maljam
nun printemp ĉe vi?}
{Nu, ĉe ni jam de
long!}
{El ti oni vid, ke mi hejme en
sud
kaj vi en
nord
de
Eŭrop}
{Ĉi ti
flor
jam sufiĉ
kreskint,
hirund
reest
kaj
nest}
{unuaj
ekde
plur semajn
manĝig
si
idar}
{sun bril tut tag, kaj ni ĝoj, ke en ni
ĝarden
spac
por plur
palm}
{Sub ili
foli
ne tiom
varmeg!}
<7.7>
{Mez
tia viv oni ne
em
pens pri
mort,
sed akcident kiel via povus ja okaz ĉiutag al ĉi}
{vi eble en
somer
ven
feri
kun mi famili?}
{Kiel
fraŭl
devus ja hav temp, ĉu ne?}
{Ti estus ver boneg!}
{esper, ke baldaŭ
resaniĝint kaj
preĝ
tio
Dio}
{Tre kor salut de vi Esperanto-amikin}
Maria
{Aldonaĵo: Karlo sam kor salut vin, ĝojus, se ven, kaj dezir "bon resaniĝ"}
<8.0>
<Partizipien>
<Sonderfälle>
Ripeto:
Ekzercoj,
transformi
frazojn el la
aktivo
al la
pasivo
<8.1>
Enkonduko
Esperanto havas la
voĉojn
aktivo kaj pasivo, sed la pasivo aperas nur en la
participoj.
En Esperanto participoj estas
adjektivoj,
kiuj
konsistas
el
radiko
signifanta
agon
kaj el speciala sufikso, nome unu el la
3
aktivaj:
-ant-
(prezenco),
-int-
(preterito),
-ont-
(futuro)
kaj
3
pasivaj:
-at-
(prezenco),
-it-
(preterito),
-ot-
(futuro).
Do, -a- / -i- / -o-, same kiel en -as / -is / -os de la verbformoj, ankaŭ en la participoj rilatas al la
nuntempo /
pasinta tempo /
venonta tempo.
Tamen oni ne
forgesu,
ke participoj antaŭ ĉio estas adjektivoj. Krome la participoj de la aktivo ĉefe
indikas
agon, dum tiuj de la pasivo ĉefe indikas
staton.
Tial en la aktivo la participoj kun -ant- estas pli oftaj ol tiuj kun -int-, dum en la pasivo tio estas
inversa:
formoj kun -it- estas pli oftaj ol iuj kun -at-.
La participoj kun -it- foje indikas staton sen
antaŭa
ago, kiun esprimas la radiko:
"fermitan
(= apartan)
rondon"
neniu
fermis
antaŭe.
<8.2>
Bona stilo
Atentigo
rilate
bonan
stilon:
Evitu
participojn kiel
parton
de la
predikato
kun "estas/is/os/u"
(t.n.
"kunmetita
verbformo").
Se participo ne
nepras,
uzu
prefere
la pli simplajn verbformojn -as, -is kaj -os.
La sekvantaj frazoj do ne estas ekzemplodone bonaj, sed ili montru la
(teorian)
uzon de pasivaj participoj.
Maldekstre
staras senparticipa frazo. Laŭ ties
signifo
kompletigu la dekstran frazoformon per pasiva participo.
<8.4>
Post la
prezento
la
firmao
dungis
la
programiston.
=> Post la prezento la programisto estis dung{?}a.
<8.5>
La
policano
certe demandos vin.
=> Vi estos certe demand{?}a de policano.
<8.6>
Oni bone
zorgu
pri la
malsanuloj.
=> La malsanuloj estu bone
prizorg{?}aj.
<8.7>
La
banko
jam
ŝlosis
sian
pordon.
=> La pordo de la banko estas jam ŝlos{?}a.
<8.8>
Oni ne
miskomprenu
min.
=> Mi ne estu miskompren{?}a.
<8.9>
La
soldatoj
venkis
la
malamikojn.
=> La malamikoj estis venk{?}aj de la soldatoj.
<8.10>
La
ŝuldanto
pagos siajn
ŝuldojn
ĝis morgaŭ.
=> La ŝuldoj
postmorgaŭ
estos pag{?}aj.
<8.11>
La infano
ĵetis
la
pilkon
al la
plafono.
=> La pilko estis ĵet{?}a al la plafono.
<8.12>
Nenial
premu
onin
troaj
zorgoj.
=> Nenial oni estu prem{?}a de troaj zorgoj.
Konata
tekniko,
ne forgesi ion, estas
fadeno,
kiun oni
volvis
ĉirkaŭ
la
etfingro(n).
=> ..., kiu estas volv{?}ta ĉirkaŭ la etfingro(n).
En Esperanto oni povas uzi la
interpunkcion
relative
libere,
sed devas
atente
diferencigi
la
prononcon
de la
konsonantoj
"ĵ", "ĝ" kaj "ĉ".
=> En Esperanto la interpunkcio povas esti uz{?}ta
relative libere, sed la prononco de la konsonantoj "ĵ", "ĝ" kaj "ĉ"
devas esti atente diferencig{?}ta.
Pripensu:
(1) Kiujn el la supraj frazoj oni pli elegante esprimas en la aktiva formo?
(2) En kiuj duaj frazoj,
kaj
la ata-,
kaj
la ita-formo de la pasiva participo povas per diversa signifo
pravigataj?
<9.0>
Ekzameno sur baza nivelo (B1),
Temo 10: Manĝado
{Vorbereitung} por la baznivela ekzameno per plia dialogo en la kutimaj
ŝtupoj:
Lernu {zuerst} la
nekonatajn bluajn vortojn.
Poste traduku la vortojn kaj {Ausdrücke} inter
krampoj
al Esperanto.
Lasta
ŝtupo:
{Verfassen Sie} dialogon similan al la ekzempla per viaj personaj
cirkonstancoj,
En la
reala
ekzameno vi tamen ne estas
devigata,
malkaŝi
negativajn
aspektojn
aŭ viajn
sanktajn
sekretojn,
sed
{dürfen}
sen
honto
mensogi
tutan
romanon.
<10.0>
Formuloj
kiel
alparoli
kaj
subskribi
en
leteroj
kaj
retmesaĝoj
Kvankam
nuntempe
precipe
la juna
generacio
estas pli
malformala
en
interhomaj
kontaktoj,
tamen estas ofte
utile,
scii, kiel
konvene
alparoli
aliajn homojn, ne nur amikojn, en Esperanto,
plie, kiel
formuli
subskribon
en leteroj kaj
retmesaĝoj.
Ekzemple, se vi scias la nomon, uzu la nomon en la
alparolo
por esti
ĝentila,
kaj ne alparolu homon, kiun vi ne
persone
konas, tuj per "amiko".
Sube
sekvas
listoj
kun alparoloj, tekstoj kaj formuloj por subskriboj.
Elektu
po
unu
elementon
el la tri listoj al
konforma
triopo.
Kiuj alparoloj kun kiuj formuloj de subskribo konformas al kiuj ekzemplaj tekstoj?
<10.1>
Listo kun alparoloj
(A1)
Kara
sinjor(in)o {familia nomo}!
(A2) Saluton, {persona nomo}!
(A3) Tre
estimataj
gesinjoroj!
(A4) Kara {persona nomo}!
(A5) Estimata
samidean(in)o!
(A6) Estimata sinjor(in)o {familia nomo}!
<10.2>
(T1) Tre
formale
al
firmaoj,
institucioj,
asocioj,
k.s.
En nia
nacia
revuo
mi legis, ke vi
planas
dungi
helpanton
por
administri
viajn
klientojn.
Mi pensas, ke mi estas por tiu
tasko
sperta
kandidato,
kaj ĝojus, rajti prezenti min.
<10.3>
(T2)
Formale
al persono pri aferoj
ekster
la
Esperanto-movado
Vian adreson mi trovis en la
jarlibro
de
Universala Esperanto-Asocio.
Mi havas demandon pri via fako, nome
lingviko.
Ĉu vi instruas fremdan lingvon, kaj se jes:
ĉu vi havas
spertojn
pri la diversaj
ŝtupoj
de la komunaj
Eŭropaj
ekzamenoj?
Mi estus
danka,
se ni povus
interŝanĝi
niajn ideojn pri tiu temo.
Atendante
vian respondon,
<10.4>
(T3) Formale al Esperantisto, kiun oni ne aŭ
apenaŭ
persone konas
Danke
mi ricevis vian leteron.
Vi estas tre
bonvena
en nia
aranĝo,
kaj laŭ via
peto
mi
rezervis
unu-litan
ĉambron por vi.
Vi ne bezonas
kunporti
lit-tukojn
kaj
man-tukojn.
Pliajn detalojn vi legos en la
informilo,
kiun ni baldaŭ sendos al vi.
Por
kotizi
parte
antaŭe, bv.
ĝiri
la
minimuman
sumon de tridek eŭroj.
Ni
resendos
tiun monon, se vi
nuligos
vian
aliĝon
du
semajnojn
antaŭ la aranĝo aŭ pli frue.
<10.5>
(T4)
Malpli
formale al persono, kiun oni persone konas aŭ kun kiu oni jam certan tempon korespondas
Dankon pro via lasta respondo.
Mi konstatis, ke sur la
koverto
de via letero estas nova adreso.
Mi do
notis,
ke via adreso
ŝanĝiĝis,
kaj zorgos pri tio, ke nia
scienca
revuo
estonte
iros
tien.
Vi
proponas
plian
artikolon,
kaj mi
trovas
la temon tute interesa.
Mi aŭdis ankaŭ la
konsenton
de aliaj
kolegoj,
ke viaj
verkoj
meritas
aplaŭdon.
Do, mi
invitas
vin, bone
kunlabori
plu.
<10.6>
(T5) Iom formale al kolegoj,
parencoj
kaj ĝenerale al bonaj
konatoj
Pardonu, ke mi ne pli frue respondis, ĉar mi estis
malsana.
Mi havis
malvarmumon
aŭ eĉ
gripon
kaj ne povis
ajne
reagi
al io.
Ĉu vi venos
sabaton?
Vi povus ankaŭ
tranokti
ĉe ni, ne estos problemo.
Ĉiu-okaze
ni revidos nin dum nia
semajna
sporta
renkontiĝo,
por
komune
kuri
nian kutiman vojon.
Nur se la
vetero
estos tro malbona, mi devos
rezigni,
por ne
denove
malsaniĝi.
<10.7>
(T6)
Malformale
al
familianoj
kaj bonaj amikoj
Dankon pro via
subteno
en tiu afero, kiu
vekis
negativajn
emociojn
en mi.
Je
mia granda
bedaŭro
la
najbaroj
do ne
plenumis
tion, kion ili
promesis.
Kvankam mi vere ne
kulpas,
mi estis iom
malgaja
pri tiu
malsukceso.
Bone, ke mi havas familion, kies
juĝo
pli
gravas
por mi ol tiu de tiaj
idiotoj.
Inter ni dirate, estus
juste,
tute
fini
la
kontakton
al tiaj
aĉuloj.
Ni konas ja
agrable
multajn aliajn, kies
fervoran
apogon
ni ĉiam
spertis,
kaj tio
ne nur
dum
festa
bruo,
sed ankaŭ
por
serioza
kunlaboro.
<10.8>
Listo kun
formuloj
kiel
subskribi
(S1) Kun
samideanaj
salutoj
(S2) Kun multaj salutoj
(S3) Kun
alte
estimantaj
salutoj /
Kun alt-estimaj salutoj /
Alt-estime
(S4) Kun amikaj salutoj, (via)
(S5) Kun
afablaj
salutoj
(S6) Kun
koraj
salutoj /
Kore
salutante /
Ĝis (reskribo)
<10.9>
Post kiam vi
solvis
la taskon, rigardu la solvojn kaj
komparu
ilin kun viaj
rezultoj.
<11.0>
<-ig-,-iĝ->
Ripeto: La uzo de la
konstru-radiko
-iĝ-
En
leciono 5, ĉapitro 14, vi lernis iom pri la
konstru-radiko (kaj sufikso)
-iĝ-.
La signifo de la
verbo
"iĝi" estas
'transiri
al nova
stato';
ekzemple
iĝi
doktoro
=
doktoriĝi
iĝi
ruĝa
=
ruĝiĝi
ktp.
<11.1>
Uzu tiel "iĝi" kun
substantivoj
kaj
adjektivoj.
Formu ĉiam du frazojn kun ambaŭ
versioj
laŭ jena ekzemplo:
Post la unua
Universala Kongreso
en la jaro 1905 la
buŝa
uzo de Esperanto ĉiam pli {ofta}.
=> 1) ... iĝis ĉiam pli
ofta.
=> 2) ... ĉiam pli
oftiĝis.
<11.2>
Tial la Esperantistoj baldaŭ lingve
{sperta}.
<11.3>
Dum la posta tempo oni uzis la konstruradikojn ne tiel ofte kiel
komence,
nome
nur, se
necese,
tiel ke la lingvo
praktike
ankaŭ pli
{simpla}.
<11.4>
Aliflanke
la lingvo
evoluis
tiel, ke la
nivelo
sufiĉe
{alta}.
<11.5>
Homoj el la tuta mondo {Esperantisto}.
<11.6>
Tamen Zamenhof per tiu ĉi
sukceso
ne povis
{riĉa}.
<11.7>
Bedaŭrinde
lia korpo post la jaro 1910
pli kaj pli
{malforta},
dum lia laboro por Esperanto ĉiam pli
{intensa},
ĝis lia
morto
en la jaro 1917.
Formu pliajn frazojn, ankaŭ kun
adverboj
kaj
prepozicioj,
sed nun sole
po
unu, nome kun la sufikso -iĝ-.
<11.8>
Post kiam
multaj homoj legis la
Unuan Libron,
la Esperantistoj {pli}.
<11.9>
Kun kiu vi {kun}, tia vi
fariĝas.
(proverbo
de Zamenhof)
<11.10>
Se virino kaj viro
{paro}
por la tuta vivo, ili
{geedzoj}.
<11.11>
Post
alkutimiĝo
doloras
{dis}.
(proverbo de Zamenhof)
<11.12>
Anstataŭ
"mal-aperi"
oni povas ankaŭ diri "{for}".
<11.13>
Kiu ne plu iras la
rektan
vojon, aŭ kiu ne plu parolas pri la temo, tiu
{de+flanko}.
<11.14>
Matene mi estas
malrapida:
mi nur kun
peno
{supren} kaj fine {el+lito}.
<11.15>
Hieraŭ
ĉe la
trajnstacio
mi nur
lastan
sekundon
{en+trajno}.
<11.16>
Kiam venos la
ĝusta
haltejo,
ne forgesu,
rapidi
{el+buso}.
-iĝ- ne povas esti sufikso de unika objekto (homo aŭ aĵo):
<11.17>
Dum la unua Universala Kongreso
verda
flago
kun
stelo
{la Esperanto-flago}.
=> ... iĝis la Esperanto-flago. (Ne: ... *Esperanto-flagiĝis.)
<12.0>
<-ig-,-iĝ->
La konstru-radiko -iĝ-
malantaŭ
transitivaj
verboj
En la antaŭa ĉapitro la sufikso -iĝ- estis malantaŭ substantivoj, adjektivoj,
adverboj kaj prepozicioj.
Sed ĝi havas ankoraŭ plian gravan
funkcion:
Se oni
aldonas
-iĝ- al certaj transitivaj verboj, ili iĝas
netransitivaj.
Ekzemple:
komenci – komenciĝi
La instruisto komencas la lecionon. / La leciono komenciĝas (=
ekas).
Kompletigu tiel la sekvantajn frazojn:
<12.1>
Vi neniam
ŝanĝ{?}as
vian
opinion. /
Via opinio neniam
ŝanĝ{?}as.
<12.2>
Kiam la
lekciisto
fin{?}as
la
lekcion,
la lekcio
fin{?}as.
<12.3>
Sur
ebena
strato
la infano povas
rul{?}i
malpezan
ŝtonon,
tiu ne mem
rul{?}as for.
<12.4>
Nokt{?}as
jam, sed mi atendos, se
necese,
ĝis (kiam)
re-tag{?}os.
<12.5>
La grupo
transform{?}as
al bona
kunlaborantaro.
<12.6>
Trovi
la domon mi
trov{?}is
facile, ĉar ĝi
trov{?}as
en la
ĉefstrato.
<12.7> Montr{?}is, ke la tuta situacio estis ege malbonŝanca.
<12.8>
Multan
oron
oni
fosas
el
montoj,
sed
parto
de la
oro
poste
perd{?}as.
<12.9>
Kiam la
vekhorloĝo
vek{?}is min, mi
vek{?}is.
<12.10>
Surmetinte
tro
malvastan
pantalonon,
la
junulino
tiom forte
ŝir{?}is
la
zonon,
ke la tuta
vestaĵo
ŝir{?}is.
<12.11>
Neniu
romp{?}is
la
pupon.
Estis
nenies
kulpo,
ke ĝi falis el
ŝranko
kaj
romp{?}is.
<-iĝ- = ... sin>
Kelkfoje
oni povas -iĝ-
anstataŭigi
per "... sin" (aŭ "min", "vin", "nin"):
Kiel li nomiĝas? / Kiel li nomas sin?
Kiel vi nomiĝas? / Kiel vi nomas vin?
Kompletigu la sekvantajn frazojn kaj poste transformu ilin per "sin", "min", "vin" aŭ "nin":
<12.12>
Kiu
kaŝe
volas aŭskulti
birdojn,
tiu bone
kaŝ{?}u
kaj
neniel
mov{?}u.
<12.13>
Dum la
interkona vespero
mi multe
distr{?}is.
<12.14>
Se estos problemo, oni
turn{?}u
al la
organizantoj.
<12.15>
Se ni volas kundiskuti, tiam ni antaŭe bone
inform{?}u,
pri kio
temas.
<12.16>
La
fenestro
ferm{?}is,
eble pro
subita
blovo
de
vento.
<12.17>
"Nu,
ĉu vi bone
amuz{?}as?"
<12.18>
Se oni estas
afabla,
malferm{?}as
kelka
pordo.
<13.0>
<-ig-,-iĝ->
La konstru-radiko -ig-
Ĉar igi signifas 'fari', la kombinado kun substantivoj, adjektivoj aŭ prepozicioj estas simpla:
doktoro =>
doktorigi
= fari doktoro '(jdn.) promovieren'
kompleta => kompletigi = fari kompleta 'vervollständigen'
en => enigi = fari, ke io estas ene 'hineintun, eingeben'
Ekzemplo:
La
ĉefo
anstataŭigis min per
anstataŭulo.
La anstataŭulo nun
anstataŭas
min.
Kombinado
kun verboj:
Kompare kun
-iĝ- la sufikso -ig- havas la
inversan
funkcion,
transformante certajn netransitivajn verbojn al transitivaj.
Vi konas jam:
daŭri
=>
daŭrigi
= fari, ke io daŭras
Kompletigu do jenajn frazojn
decidante,
ĉu oni devas anstataŭigi "{?}"
a) per la sufikso -ig-, b) per la sufikso -iĝ- aŭ c) per nenio:
<13.1>
Pentri
bildon longe daŭr{?}as. La
pentristo
daŭr{?}os la pentradon pliajn du tagojn.
<13.2>
"Imagi"
signifas
"bild{?}i al si".
<13.3>
Pli bone ol
kritiki
aferon estas,
plibon{?}i
ĝin mem.
<13.4>
Antaŭ ol
juĝisto
juĝas
pri iu afero, li
cert{?}as
sin, kiel ĝi
statas.
<13.5>
En la
ludo
maksimumo
da
poentoj
venk{?}as.
Do,
kolektu
poentojn por venk{?}i.
<13.6>
Estas pli facile
doktor{?}i
ol
doktor{?}i.
<13.7>
Kantante
oni
dorm{?}as
infanojn.
<13.8>
La
nuna
tekniko
facil{?}as
la vivon, se oni
instalas
modernajn
maŝinojn.
<13.9>
Post
penaj
klopodoj,
fal{?}i
la arbon, tiu fine fal{?}is.
<13.10>
La maŝino ne plu funkci{?}is. Bonŝance la
teknikisto
refunkci{?}is ĝin.
<13.11>
Nia familio jam ofte
gast{?}is
Esperantistojn,
kaj
inverse
ni mem ankaŭ jam
gast{?}is
ĉe aliaj.
<13.12>
Tiu ĉi sukceso de nia
instituto
ĝoj{?}as
min vere; ankaŭ miaj
kunlaborantoj
kunĝoj{?}as.
<13.13>
Neniu aranĝo
okaz{?}us,
se ne iuj
organizantoj
okaz{?}us
ĝin.
<13.14>
Mi
pend{?}is
la bildon sur la
muron.
Jen ĝi nun
pend{?}as.
<13.15>
Neniam mankis multaj bonaj
proponoj,
kiel
sukces{?}i
aŭ almenaŭ
progres{?}i
Esperanton.
<13.16>
Kuracilo
estu laŭeble ankaŭ
rebonfart{?}ilo.
<13.17>
La
kursestro
ek{?}as
la lecionon, la leciono
ek{?}as.
<13.18>
Necesis plia
estrarano
por komplet{?}i la
estraron.
<13.19>
"Interalie"
oni povas
mallong{?}i
per
"i.a.".
<13.20>
La ventego
klin{?}is
la arbon, kiu
malsupren
klin{?}is.
<13.21>
Bonŝanco
kaj
vitro
facile
romp{?}as.
(Germana
proverbo)
<13.22>
Ofte
antaŭjuĝoj
ĝeneral{?}as
kaj ne sufiĉe
diferenc{?}as.
<13.23>
La
serion
de la
naturaj
nombroj
oni povas
senfine
plilong{?}i.
<13.24>
Ankaŭ bone funkciantaj maŝinoj
iom post iom
difekt{?}as.
<13.25>
Lingvoj
evoluas
laŭ
hazardo,
sed
planlingvon
fakuloj
evolu{?}as
laŭ
plano.
<13.26>
<trans. verboj + -ig->
Jen kaj jen
oni povas uzi -ig- ankaŭ malantaŭ
transitivaj
verboj.
La signifo de "igi" tiam estas: 'fari iun, ke tiu faras ion'
Ekzemplo:
La birdo faras, ke ĝiaj
idoj
manĝas. => La birdo
manĝigas
siajn idojn.
Legu plu pri tiu kaj pliaj pli maloftaj uzoj de -ig- kaj -iĝ- => gramatiko.
<14.0>
Ekzameno sur baza nivelo (B1),
Temo 11:
Trafiko
Preparu vin por la baznivela ekzameno per plia dialogo
en la kutimaj
ŝtupoj:
Unue kontrolu la bluajn vortojn, ĉu vi konas ĉiujn; lernu la
nekonatajn.
Due kompletigu la dialogon tradukante la Germanajn vortojn al Esperanto.
Trie
verku
similan dialogon pri la
trafik-sistemo
de via
hejm-regiono.
Ĝeneralaj
informoj
estas interesaj por la
diskuto,
sed vi ne devas
malkaŝi
privatajn aferojn.
Anstataŭe
vi rajtas
fantazii
kaj - se
konvene -
eĉ
rakonti
mensogojn.
La
ĉefa
afero estas, ke vi poste en la reala ekzameno povos
flue
paroli pri la temo "trafiko".
<14.1>
Ekzamenanto:
Bonan matenon! Ho, sinjoro
Mondvojaĝanto,
ni longe ne plu vidis {uns}!
Jes, kaj
ĝuste
vi {sicherlich} ne havos problemon
rilate
nian temon "trafiko".
Kiel mi {mich erinnere}, oni rajtas
prave
konkludi
de via nomo,
ke vi estas {praktischer}
spertulo
pri
turismo,
kaj tial certe ankaŭ pri
{Verkehr}.
<14.2>
(D-ino
Klerulo {schnell}
interrompas.)
Jes, jes, sed {lassen Sie uns bleiben} ĉe la
normalaj,
ordinaraj.
Ĉu vi {leben} en granda urbo?
Sed {warum} uzi nur aŭton? Estas ja alispecaj veturiloj, kaj {öffentliche}, kaj privataj, kiujn la publiko povas uzi.
Ĉu ankaŭ ĉe kioskoj?
Kion vi uzas por longaj distancoj?
<14.3>
Ĉu vi en viaj
ferioj
ankaŭ veturas per
ŝipo?
(La ekzamenanto denove per
abrupta
{Unterbrechung}
finas
la
babiladon.)
Jes, jes, kaj vi {immer}
ĝuis
la naturon
malplenigante
glason
da
vino, ĉu ne?
(Ili ridas.)
Ĉu vi {nehmen ... teil} en la
trafiko
{ausschließlich} per veturiloj kun
motoro?
<14.4>
Iri al {Kneipe}, mi komprenas.
Sed por reveni al la
danĝero
sur la stratoj:
Ĉu {gemäß} la
trafik-reguloj
ne ĉiuj partoprenantoj estas
samrajtaj?
Kial do bicikli estas
danĝere?
Kiu estas la pasrajto en trafik-cirklo?
<14.5>
Laŭ miaj
scioj
en tuta
Eŭropo
la {Verkehrsregeln} devus esti la samaj.
Ĉu vi en la
praktiko
tamen
observis
diferencojn,
eble
ankaŭ
ekster
Eŭropo?
Mi ne scias la {Antwort}, sed
memorigas
vin, ke ne vi estas la ekzamenanto.
(ridetas)
Sed certe la
solvo
estas
sprita
ŝerco,
ĉu ne?
Nu, {klar}!
Strioj
sur la
besto,
strioj
sur la strato.
Espereble
la {Fußgänger}, kiuj sur
zebrao
volas
transiri
la straton kaj
puŝas
kontraŭ
zebron,
ne falas.
Amuza komparo! Ĉu vi havas ankaŭ ekzemplojn ekster Eŭropo?
<14.6>
(D-ino
Klerulo ree
interrompas.)
He!
Fino!
Ni ne estas en
juĝejo
tie ĉi, sed nun mi {muss}
bremsi
vian
fantazion.
La lastan
observon
mi
neniel
kredas.
Nekredebla ŝercemulo. Kompreneble nur rilate privatajn informojn. Sed {nun gut}, mi rezignas diskuti.
{Amüsanter} jes, sed {weniger}
serioza.
Bone, sinjoro Mondvojaĝanto, mi jam vidas, ke vi estas ankoraŭ
{ebenso}
informita kaj
sprita
kiel {damals, als} ni
interkonatiĝis.
Mi {wirklich} devas ridi pri viaj
spritaĵoj
kaj pli bone finu la ekzamenadon.
Fartu bone,
kaj {passen Sie auf} en kelkaj landoj sur la
zebraoj!
<15.0>
Konstruu
historion
el la
sekvantaj
vort-radikoj:
Kiel Bruno organizas
vojaĝon
al
Brazilo
<15.1>
(Bruno, student, dudek, jar, aĝ)
<15.2>
(ne, mult, mon, labor, en,
kafej)
<15.3>
(Ti, ĉi, jar, Bruno, vol, vojaĝ, al, Brazil)
<15.4>
(Sed, kiel, organiz?)
<15.5>
(Nu, Brun, sci, kiel, labor, per, komputil)
<15.6>
(Precip, li, sci, kiel, oni,
vag,
tra, Interret)
<15.7>
(Krome, li, lern, Esperant, por, renkont, mult, hom, el, tut, mond)
<15.8>
(Unue, li, serĉ, adres, Brazil, Esperantist, per, serĉomaŝin, en, Interret)
<15.9>
(Poste, li, skrib, atend, reag)
<15.10>
(Ven, respond, de, mult, hom)
<15.11>
(Kelk, vol, renkont, lin. Ali, vol,
peri,
pli, kontakt, al, Esperantist, kun, adres, Interret)
<15.12>
(Brun, far, mult, plan, kiel, vojaĝ, tra, land)
<15.13>
(Li, propon,
preleg,
antaŭ, lok, grup)
<15.14>
(Brazil, amik, tre, ĝoj, kaj, demand, pri, kio, li, vol, preleg)
<15.15>
(Brun, respond, ke, rakont, el, viv, Germanuj)
<15.16>
(Tio, tre, interes,
Brazilan,
ĉar, ili, pov, aŭd, tion, el, rekt, font; ne, kiel, kutim, el,
televid,
gazet)
<15.17>
(Invers,
Brun, mem,
spert,
kiel, oni, viv, en tiu, land)
<15.18>
(Sed, Brun, dev, ŝpar, ne, rajt, tro, mult,
elspez)
<15.19>
(Tial, li, pet, peri, malmultekost,
tranoktej)
<15.20>
(Brazil, amik, peri, simpl,
pension,
kaj, foje, ankaŭ, vol, akcept, lin, hejm)
<15.21>
(Baldaŭ, Brun, sci, kiel, li pov, vojaĝ, tra, Brazil, sen mult, mon)
<15.22>
(Li, cert, renkont, mult, nov, geamik, kaj, partopren, en, ili, ĉiutaga, viv)
<15.23>
(Danke, al, Esperant, kaj, Interret, jen, vojaĝ, tra, fremd, land, kun, nekredebl, spert)
<16.0>
Kiaj homoj lernas Esperanton?
Kompletigu la
malsuprajn
frazojn, aldonante al la
koncernaj
vortformoj
- mankantan
(malantaŭan)
konstruradikon,
kie estas "{?},
- mankantan
finaĵon.
kie estas "…".
Atentu, ke kiel kutime foje mankas
nenio.
<16.1>
Estas klar…, ke oni nuntempe lernas Esperanto… ne pro tio,
ĉar oni volas
progres…i
en sia
profesio.
<16.2>
Por ti… oni devas
klopodi
pri aliaj… fremd…
lingv…,
kiu… parolas pli mult… hom… en la mondo.
<16.3>
Se oni do pov… nomi aliajn konatajn lingvojn "lingvoj de la
komerc…",
tiam oni
kontraŭe
nomu Esperanto…
"la lingvo… de
amik{?}o".
<16.4>
Sekve
Esperant… lernas precipe hom…,
kiuj ŝatas kontaktojn, do, estas entute
kontakt>aj.
<16.5>
Krome ili
volonte
lernas; do, ili estas ankaŭ
lern>aj.
<16.6>
Plie ili
emas
vojaĝi en la mondo; do, ili estas
vojaĝ>aj.
<16.7>
Por
praktiki
Esperanton, estas
util…,
ke la Esperantistoj estas
parol>aj.
<16.8>
La plej multaj Esperanto-parolantoj estas
kapablaj,
esprimi sin en pli ol unu…
fremda… lingvo…, do ili estas
plurlingv>oj.
<16.9>
Dum Esperanto-aranĝoj oni
vigl…
diskut{?}as,
ĉar Esperantistoj estas ankaŭ tre
diskut>aj.
<16.10>
Kiam
vesper…
kaj la
cerboj
ne plu estas
freŝaj,
oni provas
malstreĉ>i
danc>te,
ĉar multaj Esperantistoj estas
ankaŭ
danc>aj.
Nur
dorm>>oj
frue
enlit>as.
<16.11>
Danc>>oj
danc>as
la tut… nokt…, dum
soif>oj
trink>as
amason
da biero….
<16.12>
Ĝis (kiam) la lasta el la
"malstreĉ>emuloj"
estas dormonta, la unuaj partopren>oj jam
ree
aperas
el la dorm>oj por serĉi maten-manĝon.
<16.13>
Esperantistoj ofte estas nekutime
societ>aj
kaj
socialaj.
<16.14>
Sed iuj inverse emas, sin tre
apart>i
kaj
elstar>i,
tiel ke estas malfacil…,
trakti
ili… en amika
etoso.
<16.15>
Esperantistoj certe ne estas
ordinar>oj,
sed ne estas
just…,
opinii
ĉiujn Esperantistojn
strang>oj.
<16.16>
Esperanto-asocioj
klopodas, ke laŭeble multaj Esperantistoj
membr>u
al ili,
laŭeble longe
membr…u en ili
kaj laŭeble maljam
mort>e
eksmembriĝu.
<17.1>
Ŝercoj: En la
juĝejo
En la sekvantaj dialogoj la
reagoj a ĝis g
ne
konformas
al la
diroj
A ĝis G de la
juĝisto.
Elektu por ĉiu diro A ĝis G la plej
spritan
el la reagoj a ĝis g.
A) Juĝisto:
Konfesu
finfine,
ke vi komunikis antaŭe
malĝustan
aĝon
al mi!
a) Kaptito:
Ĉar mi kredis, ke mi povas
perfekte
imiti
la
subskribon
de certa
bank-oficisto.
B) Juĝisto: Do, fine oni ne povis
konvinki
min, ke estis vi, kiu
kaŝe
ŝtelis
la monon.
b) Viro
(vigle
jese):
Vi tute
pravas,
sinjoro juĝisto, sed mi
vane
atentigis
pri tio la
policanojn,
kiuj
kaptis
min.
C) Juĝisto
(kun furiozaj
gestoj):
Tio
superas
mian
toleremon!
Vi nun
tuj-tuj
malkovru,
kiu
helpis
vin en tiu
fi-ago!
c) Maljunulino
(kontraŭante):
Tion mi ne diras. Vi ja
ĉiu-okaze
ne
donacos
ion al mi je mia
naskiĝ-tago.
Ĉ) Juĝisto:
La
provo,
kontesti
vian
kulpon,
ke vi
rabis
la
monujon,
estas
sensenca.
Mi jen havas la nomojn de du personoj, kiuj vidis vin.
ĉ) Eks-edzo
(ĝoje):
Bonege,
sinjoro
prezidanto!
Kaj se tio foje ne sufiĉas, ankaŭ mi povus ja
kontribui
iom.
D) Juĝisto: Ĉu mi ne jam lastan fojon diris al vi, ke mi ne plu volas revidi vin tie ĉi?
d) Virino: Ne
malĝustan,
sinjoro juĝisto, sed
malaktualan.
E) Juĝisto: Kial vi povas aserti, ke vi staras tie ĉi pro via
kredo?
e) Viro
(forte
nee):
Sed, sinjoro juĝisto, ĉu vi en mia
rolo
malkaŝus
la nomon de via
bofrato?
F) Juĝisto: Tial la juĝista
estraro
fiksis
la
sumon
de
monate
mil
ducent eŭroj por via
eks-edzino.
f) Viro
(surprizite):
Ĉu tio signifas, ke la mil ducent eŭroj estas nun
definitive
miaj?
G) Juĝisto (kun
kolero):
Ĉesu
silenti!
Kiu estas via
naskiĝ-dato?
g) Junulo
(gaje):
Ho, tio ne sufiĉas kiel
pruvo:
mi jen havas la nomojn de dudek personoj, kiuj ne vidis min.
<17.2>
Veraj
turistoj
(Ŝerco per
vortludo)
Ĉu vi scias, kie en Germanujo loĝas profesiaj "turistoj"?
Nu, en la urboj Ulm kaj Münster.
Ĉar tiuj urboj ankoraŭ havas homon, kiu loĝas sur alta
turo
de
preĝejo
kaj atentas,
kiel dum la antaŭaj tempoj, ĉu ne ie estas
fumo
de
fajro
aŭ ĉu venas
malamikoj.
Ankaŭ tiujn homojn sur turoj oni nomas
turistoj,
sed por ne
intermiksi
la du samformajn vortojn, skribu la malpli oftan vorton "tur-isto".
<17.3>
Ĉu
diro
de
filozofo
aŭ
sensencaĵo
de
idioto?
Ĉu vi komprenas la sekvantan tekston? Legu kaj ridu! Provu
traduki!
Provu formi similan tekston per
tabel-vortoj.
Iam estas
ĉies
vico.
Ĉiam estas
ies
vico.
Neniam estas
nenies
vico.
Plia ekzemplo:
Ien
oni ĉiam iras.
Ĉien
oni iam iras.
Nenien
oni neniam iras.
Kaj nun estas via vico ...
<17.4>
Bonfarto
(Konfuza
dialogo)
Bonan tagon, kiel vi fartas, ĉu bone?
Estas ja bone, se vi jam fartas pli bone!
Kion? Ho, jes, do, fartu bone!
<18.0>
Kri-vortoj
(Interjekcioj)
<18.1>
Kutime
pretervidata
vortklaso
estas la
interjekcioj.
Oni nomas ilin ankaŭ
"kri-vortoj",
kvankam oni ne ĉiujn (ĉiam)
krias.
Jen listo de jam prezentitaj kri-vortoj kaj kelkaj pliaj
utilaj:
<18.2>
Enmetu nun la
konformajn
kri-vortojn en la malsupran tekston:
Titolo: Preskaŭa akcidento sur kampara vojo
Pied-iranto paŝas sur tre mallarĝa ponto kaj subite rimarkas ion:
{?}, kion signifas tiu
nubo
de
polvo
tie
antaŭe
sur la vojo?
Ĉu
buso
venas tie?
{?}, nun mi rekonas la veturilon, estas kamiono.
{?},
nekredeble,
kiom rapide tiu
alproksimiĝas,
kaj ĝi
baras
la tutan vojon!
Tio
endanĝerigas
min.
{?}, mi ne timu, la ŝoforo certe vidas min marŝanta trans la ponton.
{?},
sinjoro,
pli
malrapide!
{?},
homo,
atentu!
Atentu!!
{?}! Tiu
ulo
okulfrape
ne konas
bremson.
Kion fari? Kion fari?
{?}, ĉe ĉiuj
dioj!
Mi devas
salti
en la
rivereton!
{?}! (saltas
fakte)
(starante en sufiĉe
profunda
akvo:)
{?}, kia
malbonŝanco!
Mi estas tute
malseka
kaj
malpura,
kaj {?}, miaj
kruroj
doloras.
(furioze:)
{?} al tiu
fia
kamionisto!
Sen
ajna
kompato!
Li simple ne
haltigis
sian veturilon!
Sed li pagos tiun
domaĝon,
ĉar mi
raportos
ĉion al la
polico.
<19.0>
Ripeto de la
konstru-radikoj
"-ism-", "-aĉ-" kaj "-end-"
<19.1>
"ism" kiel
vortero
aŭ nur
vortoparto
En la sekvaj du frazoj -ism- estas vortero, nome (konstru)radiko:
Ĉiu
ismo
povas
produkti
fanatikajn
anojn.
Konataj ismoj estas la
kapitalismo,
la
Kristanismo
kaj la
socialismo.
Atenton!
Ankaŭ aliaj vortoj kiel ekzemple
turismo
havas finan parton "ism",
sed ĝi ne estas la (konstru-)radiko
"-ism-", sed nur vortoparto
(vidu pliajn
ekzemplerojn
en la ĉapitro 20.2).
<19.2>
Ne
intermiksu
-aĉ-
kaj
fi-
"aĉa" signifas 'malbona laŭ
ekstera
kvalito',
kontraŭe
al "fia", kiu indikas
internan
malbonecon, kontraŭ la
moralo.
Do, oni diras ekzemple: domaĉo 'Kabuse',
hundaĉo 'Köter', muzikaĉo 'Katzenmusik' ktp.
Atentu do jenan
diferencon:
aĉ-ulo,
homaĉo : homo en malbona stato
fi-ulo, fi-homo : homo kun malbona moralo
Ekzerco:
Anstataŭigu
en la sekvanta
rakonteto
la radikon "malbon-"
per "fi-" aŭ "-aĉ-".
La malfeliĉo kun la malbona loĝejo
Mi loĝas en malbona ĉambro,
plena
de malbonaj
muŝoj.
Tamen la malbona homo, kiu
lu-donas
ĝin al mi,
postulas
malbonan
prezon
por ĝi.
La malbona
postulo
de tiom malbone alta sumo ne signifas preni, sed
rabi
monon.
Simila al malbona
rabisto
la
lu-donanto
aperadas
persone
en siaj malbonaj vestoj kun sia malbona hundo.
La malbona
besto
adaptas
sin al sia
mastro
kaj
ade
minacas
min,
eligante
malbonajn
sonojn,
anstataŭ
ĉasi
la malbonajn
ratojn
en la malbona domo.
Kiam mi
antaŭhieraŭ
estis
malatenta
kaj
paŝis
sur ĝian malbonan
voston,
la hundo provis
ataki
min.
Malbone!
Nepras
eltrovi,
kiel mi povos
forlasi
tiun malbonan situacion kun la
konstanta
minaco
fare de
la malbona
tipo.
<19.3>
Atentu la diferencon inter
-end-,
-ind-
kaj
-ot-
"-end-"
signifas, ke io devas esti farata.
Bone
diferencigu:
Leginda
libro: libro, kiu estas
valora, ke oni legas ĝin.
Legenda
libro: libro, kiun oni devas legi.
Legota libro: libro, kiun oni legos (iam).
Ekzerco:
Enmetu
"-end-", "-ind-" aŭ "-ot-" en la subajn frazojn:
En mia
oficejo
Ĉiumatene ĉe mia
laborejo
mi unue
trarigardas
la
dokumentojn,
kiuj kuŝas sur mia
skribtablo.
Tio, kion mi devas fari, estas la listo de la far{?}aĵoj.
Ne ĉio en la listo el mia
vidpunkto
estas ankaŭ {?}, esti farata,
sed mia
ĉefo
decidas, kio estas far{?}a kaj kio ne nepre.
Foje iu
decido
de li laŭ mia
opinio
estas
dub{?}a,
se ne kritik{?}a, eĉ kritik{?}a,
tamen
neniel
publike
kritik{?}a, ĉar li havas la
respekt{?}an
rangon,
kaj mi estas nur
subulo.
Tiuj
taskoj,
kiujn mi ne povas tuj
plenumi,
estas la far{?}aĵoj,
egale, ĉu ili estas far{?}aj aŭ nur far{?}aj.
<20.0>
Neklara
strukturo
de Esperanto-vorto:
mal-avantaĝoj
kaj
avantaĝoj
Kiel internacia lingvo Esperanto estu klara, precipe ĝiaj vortoj
havu klaran strukturon. Sed ekzemple pro la
influo
de la
Latina
kaj de la
antikva
Greka
lingvoj Esperanto havas multajn vortojn kun
ŝajnaj
radikoj,
speciale
konstruradikoj.
Tio iom ĝenas la
facilecon
de Esperanto.
<20.1>
Vortoj kun nur unu ebla strukturo
Tiel longe, kiel vorto havas nur unu eblan strukturon, la problemo de ŝajnaj radikoj ankoraŭ estas relative malgrava. Ekzemple la vorto "sistemo" povas havi nur la strukturon "sistem/o", ĉar "*sist-" ne estas Esperanto-radiko.
Novaj vortformoj kiel pacismo kaj pacisto por la pli malnovaj respektivaj formoj "pacifism/o" kaj "pacifist/o" for-igas la problemon.
Aliaj ekzemploj de vortoj kun ŝajnaj konstrusilaboj, sed tamen klara strukturo,
estas:
angul/o,
najbar/o
kaj
ekzist/o.
Ne tiom klaraj estas nomoj de landoj, en kiuj "land-" estas
silabo,
sed ne radiko, ekzemple
"Nederland/o",
"Islando",
k.a.
<20.2>
Vortoj kun pli ol unu ebla strukturo
Sed ekzistas ankaŭ vortoj kun du (aŭ pliaj) eblaj strukturoj.
Ekzemple la vorto
turismo,
kies strukturo povas esti "turism/o" (ĝusta) aŭ
"tur/ism/o" (malĝusta,
ĉar
"ismo
de
turo"
estas
sensenca).
Dum
"diskoteko"
estas pli-malpli
"teko
de
diskoj",
"biblioteko"
cete ne estas "teko (nur) de
biblioj".
Pri la ĝusta versio
decidas do ankaŭ
ĉi-ekzemple
la signifo.
Tamen aliaj vortoj havas pli ol unu strukturon, kiu ankaŭ laŭ la signifo,
almenaŭ
teorie
estas ebla.
Ekzemple
Indiano
certe havas la strukturon "Indi/an/o",
do
loĝanto
de
la "Indioj"
(tio estas malnova nomo por la
suda
kaj la
norda
partoj de
Ameriko).
Sed teorie povus temi ankaŭ pri
"in/di/an/o" =
"ano de dio por inoj" 'Anhänger einer Gottheit für
weibliche Wesen'.
(Tiu-okaze
en teksto helpas la kutimo, ne uzi
minusklon
por vorto, kiu
devenas
de nomo, sed
majusklon.)
Aliaj vortoj havas fakte du ankaŭ laŭ la signifo preskaŭ same verŝajnajn strukturojn.
Ekzemple ni jam
traktis
la vorton
"turisto",
kies strukturo povas esti "turist/o" 'Tourist' aŭ
"tur/ist/o" 'Türmer'.
Foje do nur la
kunteksto
decidas, kiu strukturo estas
aktuale
ĝusta.
<20.3>
Diversaj eblaj vortstrukturoj -
amuzaj
vortludoj
Bonŝance el tiuspecaj ekzempleroj rezultas ne nur problemoj, sed ankaŭ amuzaj vortludoj, kiel montriĝis jam en la ĉapitro 17.2.
Jen bela ekzemplo:
"Post la kurso ni faris
ekskurson.
Tial ĉiuj ekskursanoj
(ekskurs/an/oj 'Ausflügler')
estis ekskursanoj
(eks/kurs/an/oj 'ehemalige Kursteilnehmer')."
Ekzerco:
Klarigu la strukturon de la subaj vortoj. Kiuj
taŭgas
eventuale
por vortludo?
Ekzemple:
kulturo
=> kultur/o (ebla vortludo per
"kul/tur/o"
'Mückenturm')
Kaj nun vi:
amuzo,
centimetro,
dividi,
ekrano,
idealismo,
Irlando,
kalendaro,
kamarado,
kantino,
koloro,
komunumo,
konsidero,
kukumo,
lingvistiko,
maksimumo,
marmelado,
monero,
ordinara,
plenumo,
poemo,
posteulo,
postulo,
retumi,
romano,
Romano,
Rumano,
sentema,
sistema,
societo
<21.0>
Poezio
per
pinta
plumo:
Kiel
tekstas
la
originaloj?
(tradukoj de Rudolf Fischer)
<21.1>
Proverbo
Samtempe ĉiun
ajn
plaĉegi:
Ne eblas, tiun
arton
regi.
Johann Michael Fleischner (1829)
laŭ la
originalo en
la Latina:
"Nemo placet omnibus"
(Neniu
plaĉas
al ĉiu).
Jen tiu ĉi proverbo por
komparo
kun
simila
de L.L. Zamenhof:
"Oni ne povas
sin movi
laŭ ĉiu vento
aparte."
Se iu, kiu
rampis
pene
sur arbon, jam
kontent-miene
sin kredas
birdo,
oni sciu:
eraras
tiu!
Wilhem Busch
Dividita
mizero
estas duona mizero.
Dividita
ĝojo
estas
duobla
ĝojo.
Atentu la
similecon
inter la unua proverbo kaj alia de L.L. Zamenhof:
"Malfeliĉo
komuna estas malpli
premanta."